mimarlığı “sosyolojik olarak” anlamak - Mimarlar Odası Ankara Şubesi

eğilim pek çok durumda materyalist elemanla çelişirve onu yönlendirir.Bu yaklaşımı mimarlık alanına uyguladığımızdamimarların meslek pratiği içinde oluşturduklarıkendiliğinden düşünce ve inançları olduğu gibi,mimarlık teorisyenlerinin genel olarak mimarlıkhakkında oluşturdukları inanç ve fikirlerin de taşıyıcısıoldukları görülür. Bu çalışmada, Althusser’inBİKF’i mimarlığa uyarlanmış ve bilimsel pratiklemimari pratik arasındaki farkı vurgulamak amacıylamimarlık ideolojisi “Kendiliğinden ProfesyonelMeslek İdeolojisi” (KPMİ) olarak adlandırılmıştır.Bu ideoloji mimarların, mimarlığın dünyayı değiştirmeyemuktedir bağımsız bir disiplin olabileceğiinancının temel kaynağıdır. Ancak KPMİ sadecebu konuda etkili değildir, mimarların meslek eğitimisonucunda edindikleri mekân kavramını daetkiler. Henri Lefebvre 12 üç çeşit mekân olduğunusöyler. Lefebvre’e göre uzmanların mekânı her zamankullanıcının mekânını yönlendirir ve dışlar.Bu, aynı zamanda, kendisini bir sanatçı olarakgören mimarın eserine müdahaleyi kabullenemeyişidirki mimarın kendisini sanatçı olarak görüşüde zaten sahip olduğu profesyonel meslek ideolojisininbir sonucudur.KPMİ, mimarın mimarlık mesleğinin meşruiyetikonusundaki düşüncelerini de etkiler. Meşruiyetmücadelesi bir güç mücadelesidir. Mimar aldığıeğitim ve pratiği sonucu yapılı çevrenin tek sorumlusuolmak ister. Oysa günümüzün değişenkoşullarında inşaat sanayiinde tasarım ve uygulamaalanında pek çok yeni uzmanlaşma ortayaçıkmıştır. Kentsel tasarım, peyzaj mimarlığı, içmimarlık gibi uzmanlaşma alanları mimarlık mesleğininfaaliyet alanını daraltmıştır. Türkiye’de ayrıcamüteahhitler de yapılı çevrede söz sahibidirve bu durum mimarların en önemli sorunlarındandır.Bu ilişkilerde kabullendikleri etik kurallarda habituslarının önemli bir parçasıdır ve doğrudanKPMİ ile ilişkilidir.Mimarın habitusunu dolayısıyla ethosu etkileyenfaktörler KPMİ ile sınırlı değildir. Mimarlarındünya mimarlığı ile olan ilişkileri de etkenlerdenbirisidir. Bunların dışında mimarlarınörgütlenmeleri, mezun oldukları okul, meslekpratiğini icra ettikleri şehir, mimarın yaşı vetoplumsal cinsiyette habitus üzerinde önemli etkileresahiptir. Bourdieu herhangi bir alanda (field)bireyin uygulayacağı stratejileri sadece habituslaaçıklamaz. Aynı zamanda alan içinde bireyin sahipolduğu sermaye de etkilidir. Bourdieu’ye göreekonomik, sembolik ve kültürel sermaye çeşitlerivardır. Kültürel sermaye meşru bilgi birikimiyken,sembolik sermaye onur ve saygınlıkla ilgilidir.Bourdieu toplumsal çözümleme için [(habitus)(sermaye)]+(alan) = pratik şeklinde formüle ettiğibir yaklaşım önerir. 13 Bu çalışmanın temel aldığıformül de budur.Çalışmanın VarsayımlarıTürkiye ‘de mimarlık ethosunu ortaya koyan faktörleraşağıdaki varsayımlarla formüle edilmiştir:1. Uluslararası etkileşim mimarların habitusunukendi pratiklerinin ve mimarlığın Türkiye’dedünyadan farklı olduğunu düşünmelerine nedenolarak etkiler.2. Sahip oldukları KPMİ’nin mimarların mekân,mimarlığın bağımsız bir disiplin oluşu, mimarlığınsanat bileşeni, mimarlığın meşruiyeti, mimarınmesleğine bağlılığı, mimarın müşteri ve kullanıcıüzerindeki hâkimiyeti ve etik kuralları hakkındakidüşüncelerini belirlediği görülmektedir. Bumimarların sembolik sermayesini artırır.3. Mimarlık eğitimi profesyonel meslek ideolojisininoluşmasında önemli rol oynar. Eğitim mimarınkültürel sermayesini oluşturur.4. Mimarların örgütlenmesi profesyonel meslekideolojisinin pekiştirilmesinde ve uluslararası etkileşiminyayılmasında önemli rol oynar.5. Mimarların sosyal ve ekonomik ilişkileri meslekpratiklerini icra ettikleri şehre göre değişir.6. Mimarın meslek pratiğinde sahip olduğuölçütler, yaşla birlikte değişir ve bu değişim mimarınekonomik, kültürel ve sembolik sermayebirikiminde farklılık yaratır.7. Toplumsal cinsiyet farklılıkları, kadın mimarlaraçısından meslek pratiğinde tasarım ve uygulamadafarklılıklar yaratır.Saha ÇalışmasıBu varsayımların doğrulanması amacıyla 2004 yılındabir saha çalışması yapıldı. Türkiye’de Ocak2004 tarihinde Mimarlar Odası’nın 21 ildeki örgütlerinekayıtlı 29 695 mimar ve tescilli 8958büro vardı. Mimarların ethosunu ortaya çıkartmakdosya mimarlığı “sosyolojik olarak” anlamak27