mimarlığı “sosyolojik olarak” anlamak - Mimarlar Odası Ankara Şubesi

için bu çalışma serbest mimarlarla sınırlandırıldıve bilinçli bir tercihle, görüş ve düşüncelerini veeserlerini dergilerde, kitaplarda yayınlayan ve dolayısıylaTürkiye’deki mimarlık teorisi ve söylemininbir parçası olan ünlü mimarlar yerine, mesleğin“sessiz çoğunluğunun” temsilcileriyle mülakatyapılmasına karar verildi. Böylece teori ve pratikarasında bir kopukluk varsa bunun da ortaya çıkabileceğiöngörüldü.6 değişik şehirde, 7 değişik mimarlık fakültesindenmezun, farklı yaş gruplarından 20 erkek,11 kadın, toplam 31 mimarla, kendi bürolarındaderinlemesine mülakat tekniğiyle yüz yüze görüşmelergerçekleştirildi. Şehir seçiminde farklıözelliklere sahip şehirler olmasına dikkat edildi.Ankara ve İstanbul’un dışında Bursa, Antalya veKonya hem Türkiye’nin farklı bölgelerinde bulunmalarıhem de farklı sermaye gruplarının vefarklı yatırımların merkezi olmaları nedeniyleseçilirken, Kastamonu da küçük kentlere örnekolarak seçildi. Ankara’da 12 mimar, İstanbul’da9 mimar, Bursa ve Kastamonu’da üçer mimar veAntalya ile Konya’da ikişer mimarla bürolarındagörüşüldü. Bu seçimlerde mimarlara ulaşılabilirlikde rol oynadı.Mimarların 11’i büronun sahibiyken 20 mimarıngenellikle bir ortağı vardı ve kadın mimarlarda buortak genellikle eşleri oluyordu. 11 mimar 46-50yaş grubunda çoğunluğu oluştururken, onları 6mimarla 41-45 yaş grubu izliyordu. En yaşlı mimar58 yaşında Ankara’lı bir mimarken, en genç mimarda 28 yaşında Konya’lı bir mimardı. 8 mimarOrtadoğu Teknik Üniversitesi mezunu, 11 mimarİstanbul Teknik Üniversitesi, 3 mimar YıldızTeknik Üniversitesi, 3 mimar da Karadeniz TeknikÜniversitesi mezunuydu. Gazi Üniversitesi mezunu2, Selçuk Üniversitesi mezunu 2 ve şimdikiismi Mimar Sinan Üniversitesi olan Güzel SanatlarAkademisi mezunu 2 mimarla da görüşüldü. GaziÜniversitesi’nden bir ve Selçuk Üniversitesi’ndenbir mimar aslında bu üniversitelerin önceli olanDevlet Mimarlık Mühendislik Akademilerinin mezunuydu.10 mimar 16-20 sene serbest çalışmadeneyimiyle çoğunluğu oluştururken, 2 mimarsadece 1 yıldır serbest çalışıyordu. En yaşlı mimarise 34 yıldır büro sahibiydi. Bürolar genellikle 2-3kişiden oluşurken, 2 mimar bürolarının farklı yandallarda (mobilya üretimi, malzeme satısı ve diğermühendislik hizmetleri) da faaliyet gösterdiğinive bu nedenle 25-30 kişinin çalıştığını belirttiler.Bürolarında sadece mimari tasarım yapanmimarların sayısı 5 iken, tasarım, kontrol ve müteahhitlikişlerini birlikte yürüten mimar sayısı 17idi. 9 mimar ise tasarım ve kontrol aşamalarındafaaliyet gösteriyor, ancak müteahhitlik yapmıyordu.Mimarlar konuttan otele, hastaneye, resmibinalardan alışveriş merkezlerine kadar değişenalanlarda uzman olduklarını belirtirken, 8 mimarherhangi bir uzmanlaşmalarının olmadığını ve herprojeyi yaptıklarını söylediler.Kişisel bilgilerin dışında mimarlara 73 açık uçlusoru soruldu. Kadın mimarlar toplumsal cinsiyetve meslek ilişkisini ortaya çıkarmak amacıyla beşfarklı soruya daha cevap verdiler. Sorular kişiselbilgilerin dışında beş bölümden oluşmaktaydı.2. Bölüm mimarlık eğitimi ile ilgili 12 soruyuiçermekteydi. Bu sorularla mimarların mesleğineden seçtikleri, eğitim sırasında kafalarındaoluşturdukları mimar imajı, bunun gerçekleşipgerçekleşmediği, eğitimde neleri eksik buldukları,mezun oldukları okulların avantaj ve dezavantajlarıortaya çıkarılmaya çalışıldı. 3. Bölümmimarlık disipliniyle ilgili 13 sorudan oluşmaktaydı.Bu soruların cevapları, mimarların, mimarlığıbağımsız bir disiplin olarak görüp görmedikleri,Türkiye’de bir meslek ideolojisinin olup olmadığı,etik kuralları, mimarlığın Türkiye’de ve dünyadakidurumuyla ilgili düşüncelerini açıklıyordu. 4.Bölüm mimarların mekân tasarımı, kullanıcıylaolan ilişkileri, mekânın insan ilişkileri üzerindekietkileri hakkında 13 sorudan oluşmaktaydı. 5.Bölüm, mimarlık mesleği ile ilgili 21 sorunun cevaplarıylameslek sorunları, örgütlenme, yaşanılankentin etkileri, mimarların sorunları nasıl çözdüklerigibi konuları açığa çıkarttı. Son bölümde ise,mimarlara mimar kimliği ile ilgili 14 soru sorularakkendilerini nasıl tanımladıkları, Erken CumhuriyetDönemi mimarlarını nasıl gördükleri anlaşılmayaçalışıldı. Her bölüm, yukarıda bahsedilenvarsayımların test edilmesini sağlayacak çeşitlisoruları içeriyordu. Mülakatlardan alınan cevaplarher varsayıma göre değerlendirildi ve mimarlarınortak habitusları ortaya çıkarılmaya çalışıldı.Mülakat sonuçları çalışmanın 7 varsayımını doğrularnitelikteydi. Bunun da ötesinde Türkiye’demimarlık teorisi ile pratiği arasında bir kopuklukolduğunu da ortaya çıkardı. Örneğin meslekpratiğini doğrudan uygulayan büro sahibi/ortağımimarlar, mimarlığın bağımsız bir disiplin olabileceğineinanmıyorlardı. Etik kuralları sadecemimarlık için geçerli değildi. En büyük sorumluluğumüşterilerine ve daha sonra kendilerine karşıhissediyorlardı. Mimarın toplumsal dönüşümlerinönemli aktörlerinden birisi olması gerektiğinidüşünüyorlar ve Erken Cumhuriyet Dönemimimarlarının yaptıklarını doğru buluyorlardı.28dosya mimarlığı “sosyolojik olarak” anlamak