mimarlığı “sosyolojik olarak” anlamak - Mimarlar Odası Ankara Şubesi

KennedyMimarlar bütün ortak noktalarına rağmen homojen bir grup değildir ve aralarındaki farklılıkları görmekmesleğin sosyolojik incelenmesi için gerekli olan antropolojik içgörüyü sağlar. Türkiye’de, içindebulunduğumuz sosyo-ekonomik koşullarda mimarları farklı konumlarda görmekteyiz. Mesleğin en büyükörgütlenmesi olan Mimarlar Odası, var olan duruma yasal yolları kullanarak, eylemlerle, basın açıklamalarıylamüdahale ederek bir karşı duruş sergilerken, medyadan izlediğimiz şekliyle iki farklı eğilimdahavardır. Birinci eğilim yapılan yanlışları görmekte ancak mimarların devreye girerek “hiç değilse” dahagüzel binalar ve çevreler yaratılmasını sağlayarak durumu iyileştireceğine inanmaktadır. İkinci eğilim isetamamen mevcut sistemden yana tavır almaktadır. Bu toplumsal panorama içinde her mimarın birey olarakdüşündüklerini ve eylemlerini anlamak da sosyolojik analizin bir parçasıdır.Son dönemlerde mimarlık teorisiyle ve mimarlık tarihiyle, mesleğin örgütlenme tarihiyle ilgili araştırmalardaönemli bir artış vardır. Mesleğin duayenlerinin kendi deneyimlerini aktardıkları kitapların sayısı çoğalmaktadır.Yurtdışındaki mimarlarla boy ölçüşebilecek kalitede ürünler üreten mimarların sayısı hızlaartmaktadır. Mimarlar Odasının belli aralıklarla üyelerinin sosyo-ekonomik durumunu araştırdığı anketlermevcuttur. Ancak bütün bu çalışmaları birleştirebilmek için ve “nasıl bir meslek olduğumuzun bilimselolarak irdelendiğini, ‘meslek’ olmakla ‘disiplin’ ya da ‘sanat’ olmak arasındaki farkı, mesleğin ekonomipolitiğini,iç ve dış kültürümüzü, söylemimizi dilimizi, …konu yaptığımızı, özetle, mesleğimizin bir sosyolojisini”7 oluşturabilmek için mimarlığın disiplinler arası bir bakış açısıyla da incelenmesine ihtiyaç vardır.Türkiye’nin sosyo-ekonomik sorunlarıyla mimarlık arasındaki ilişkilerin incelenmesinde ilk kapsamlı bilimselçalışma1969 yılında Mimarlar Odası tarafından düzenlenen bir seminerdir. 8 Bu seminerdeki sunumlarsadece mimarlar tarafından değil, Türkiye’nin o günlerde önde gelen sosyal bilimcileri ve iktisatçıları tarafındanda yapılmıştır. Seminer, 20. Yüzyılın başındaki ütopik ve iyimser- yeni “bir mimarlığa doğru”anlayışının Türkiye’deki yansımalarını görmek açısından önemli bir örnektir.1969’daki mimarlık semineri, disiplinler arası ilk etkinliktir. O zamandan bu yana, 1981’deki Mimarlık veEkonomi konulu seminer dışında, çok az sayıda disiplinler arası toplantı organize edilmiştir. Daha sonrakibilimsel toplantılar tam da Leach’in bahsettiği gibi “mimarlığı yeniden düşünme” amacına hizmet eden vemimarların kültürel teori, felsefe, sosyoloji gibi alanlardan etkilenişlerini ortaya koyan önemli adımlardır.Bu noktada, Türkiye Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) tarafından yapılan iki anketten de sözetmek gerekir. Bunlardan birincisi, Mimarlar Odası’nın 1975’te başlattığı, mimarların sosyal statüsü ileilgili olan ankettir. 1987’de, TMMOB, tüm TMMOB üyelerini kapsayacak şekilde genişletilen bu ankete,destek vermiştir. 9 Ali Artun’un bu çalışması 1999’da “Fordizmin ve Mühendisin Dönüşümü” başlığı ileyeniden basılmıştır. İkinci çalışma 1998-1999’da Ahmet Haşim Köse ve Ahmet Öncü tarafından yapılan,Kapitalizm, İnsanlık, ve Mühendislik: Türkiye’de Mühendisler, Mimarlar başlıklı araştırmadır. Köseve Öncü’nün çalışmasının en önemli sonucu, mühendis ve mimarların ekonomik konumlarının meslekiideolojilerinin seçiminde ve bu anlamda, örgütlenme tercihlerinde de belirleyici rol oynamakta olduğunugöstermesidir. 10Bu iki çalışma, Türkiye’deki mimar ve mühendislerin sınıfsal konumlarını ve siyasi-ideolojik eğilimlerinigösterdikleri için çok önemlidir. Öte yandan, mimarların çoğunun çalışma koşulları ve sınıfsal konumlarımühendislerle benzer olsa da, mimarlar kendilerine özgü farklılıklara da sahiptirler. Bu nedenlebu Dosyada mimar ve mimarlık mesleğinin farklılıkları “sosyolojik bir hayal gücüyle” anlaşılmayaçalışılacaktır.Dosyadaki yazıların birbirleriyle diyalog içinde olan, birbirlerini tamamlayan yazılar olmasına dikkat edilmiştir.Ayrıca katkıda bulunan yazarlara sadece akademik değil, isterlerse kendi deneyimlerini de aktarabilecekleriyazılar yazabilme serbestisi sağlanmıştır. Sosyolojik çalışmalarda bireyin aktif olarak kendieylemlerini yorumlaması ve bu deneyimleri okuyanların kendi deneyimlerinin ortak veya farklı yönlerinigörebilmesini sağlayan bu yöntem antropolojik iç görü ile de yakından ilişkilidir. 11Dosya yazıları üç bölüm altında toplanmıştır: Birinci Bölüm, Meslek; İkinci Bölüm, Eğitim ve ÜçüncüBölüm, Meşruiyet. Ayrıca bu Dosya’da bir “sonsöz” de yer almaktadır.dosya mimarlığı “sosyolojik olarak” anlamak3