Atlas Tarih Özel Sayı
Atlas Tarih, Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. yılını özel bir sayıyla selamlıyor. Bu özel sayıyı, yarım asra yaklaşan tarihiyle cumhuriyetimizin köklü kurumlarından olan Sütaş iş birliğiyle hazırladık.
Atlas Tarih, Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. yılını özel bir sayıyla selamlıyor. Bu özel sayıyı, yarım asra yaklaşan tarihiyle cumhuriyetimizin köklü kurumlarından olan Sütaş iş birliğiyle hazırladık.
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Seyr-i Sefain İdaresi<br />
atölyesinde işçiler<br />
(üstte). Vinçlerin<br />
tamiratı (sağda).<br />
Adana Mensucat<br />
Fabrikası’nda kadın<br />
çalışanlar (sağda)<br />
ve fabrika<br />
memurları (altta).<br />
VE GERI KALMIŞLIK…<br />
1820-1913 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu’nda<br />
ekonomi, dış ticarete ve<br />
yabancı sermayeye açılan tarım ağırlıklı bir<br />
yapıdır. Ancak kalkınma için sanayileşmek<br />
gerekir, kapitülasyonlar ve serbest dış ticaret<br />
rejimi devam ettiği sürece bunu başarmak<br />
mümkün değildi. Osmanlı Devleti’nin<br />
bu rejimi sona erdirecek siyasal gücü de<br />
bulunmamaktaydı. Gelirlerinin neredeyse<br />
yüzde 60’ı Düyun-u Umumiye İdaresi’ne ve<br />
askeri harcamalara gittiğinden, bütçe imkânları<br />
da kalkınmanın finansmanına yetosmanlı<br />
gelirlerinin<br />
büyük bölümü<br />
düyun-u umumiye<br />
idaresi’ne gidiyordu.<br />
dış borç almaya başladı. Osmanlı Devleti,<br />
bu paraları ekonomiyi canlandıracak, mali<br />
gelirleri artıracak üretken yatırımlar yerine<br />
büyük bir donanma oluşturmak, bürokrasinin<br />
maaşları gibi kalemler için kullandı.<br />
Alınan borçların neredeyse yüzde 80’i eski<br />
borç ödemelerine giderken, yatırıma yönelen<br />
kısım toplam tutarın yüzde 10’undan<br />
azdı. Borçlarını ödeyemez hale gelen Osmanlı<br />
Devleti, 1875’te moratoryum ilan etti.<br />
1881’de Düyun-u Umumiye İdaresi’nin faaliyete<br />
geçmesiyle Osmanlı Devleti üzerinde<br />
yeni bir denetim mekanizması kurulmuş<br />
oldu.<br />
Dış borçlanma süreci ile eşzamanlı olarak<br />
yine 19. yüzyılın ortalarından itibaren doğrudan<br />
yabancı sermaye yatırımları da gündeme<br />
geldi. Bu süreçte Avrupa finans kapitalinin<br />
75 milyon İngiliz Sterlini kadar doğrudan<br />
yatırımları gerçekleşti. Bu yatırımların üçte<br />
ikisi demiryolu ile ilgiyken kalanının ticaret,<br />
bankacılık, sigortacılık, liman işletmeciliği,<br />
gaz, su, şehir içi ulaşım işletmeciliği alanında<br />
gerçekleştiği ancak yüzde 10 kadar bir<br />
kısmının madencilik, tarım ve sanayi gibi<br />
üretim alanına yöneldiği; dış borçlanma ve<br />
demiryolları başta olmak üzere yabancı sermaye<br />
yatırımlarının dış ticareti geliştirmeye<br />
yönelik olduğu söylenebilir.<br />
Yabancıların Osmanlı ekonomisi üzerindeki<br />
artan rolleri ve yerinin yanı sıra verilen<br />
kapitülasyonlarla Osmanlı İmparatorluğu’nun<br />
sınırları içinde kendi mahkemelerinden<br />
postanelerine kadar çeşitli ayrıcalık ve<br />
imkânlara sahip olmaları da ayrıca dikkat<br />
çeken bir husustur.<br />
54 ATLAS TARİH<br />
050_061_K-E-CF-ulusekonomisi.indd 54 20.10.2023 17:13
Change language