Atlas Tarih Özel Sayı
Atlas Tarih, Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. yılını özel bir sayıyla selamlıyor. Bu özel sayıyı, yarım asra yaklaşan tarihiyle cumhuriyetimizin köklü kurumlarından olan Sütaş iş birliğiyle hazırladık.
Atlas Tarih, Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. yılını özel bir sayıyla selamlıyor. Bu özel sayıyı, yarım asra yaklaşan tarihiyle cumhuriyetimizin köklü kurumlarından olan Sütaş iş birliğiyle hazırladık.
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
İzmir Yemiş<br />
Çarşısı’ndaki incir<br />
atölyesi, 12 Haziran<br />
1931.<br />
tek şey, kapitülasyonlardır. Maddeten, fiilen,<br />
kanla kaldırılmış olan kapitülasyonların, bir<br />
daha dirilmemek üzere ortadan kaldırılmasını<br />
sağlamaktır. Ticaretimizin de sanayimizin<br />
de her çeşit ekonomimizin de gelişme<br />
ve yükselmesi ancak buna bağlıdır” diyerek<br />
ifade eder.<br />
ÇIFTÇIYE BIR NEFES: AŞAR’IN<br />
KALDIRILMASI<br />
Sanayileşmek, genç cumhuriyetin başlangıçtan<br />
itibaren en önemli hedefleri arasında<br />
yer alır. Ancak Türkiye ekonomisinin<br />
tarıma dayalı bir ekonomi olduğu açıktır.<br />
Toplam nüfusun yüzde 75’inin kırsal alanlarda<br />
yaşadığı; toplam iş gücünün de yüzde<br />
90’ının tarımda istihdam edildiği; gayrisafi<br />
milli hasılanın yüzde 48’inin tarımdan sağlandığı;<br />
ihracatın yüzde 84’ünün tarımsal<br />
ürünlerden oluştuğu cumhuriyetin ilk yıllarında,<br />
köylü ilkel yöntemlerle mültezime<br />
çalışmaktaydı. Üretimi artırmak, ekonomiyi<br />
yeniden işler hale getirmek için bu kesimi<br />
teşvik etmek gerekiyordu. Bu bağlamda<br />
1925’te Aşar Vergisi kaldırıldı. Hakkında<br />
çeşitli tartışmaların yaşandığı bu düzenlemenin<br />
yorgun ve yılgın Anadolu köylüsüne<br />
biraz nefes aldırmak, bu geniş halk kitlesinin<br />
desteğini kuvvetlendirmek gibi gerekçeleri<br />
olduğu ileri sürülür.<br />
Aşar Vergisi’nin kaldırılmasından duyduğu<br />
memnuniyeti Gazi Mustafa Kemal Paşa<br />
“…Memleketin başında orta çağın en insafsız<br />
belası olarak hâlâ musallat duran aşarın<br />
kaldırılmasını yüce Meclis’e teklif edebilecek<br />
bir ekonomik seviyeye cumhuriyet idaresinin<br />
bir senede ulaşmış olması, cidden<br />
memnuniyet vericidir” ifadesiyle vurgular.<br />
Aşar Vergisi’nin kaldırılmasının yanı sıra<br />
tarım sektörünü deyim yerindeyse ayağa<br />
kaldırmak için eğitim, bilimsel faaliyetler ve<br />
numune çiftlikleri ki; ilk olarak Ankara’da<br />
Gazi Çiftliği veya bugünkü adıyla Atatürk<br />
Orman Çiftliği kuruldu.<br />
Köylü üreticilerin 1929 krizine kadar görece<br />
nefes almasında rol oynayan Aşar Vergisi’nin<br />
kaldırılması ve yerine istikrarlı bir<br />
mali düzenlemenin yapılamaması ise vazgeçilen<br />
gelirle finansmanı sağlanabilecek<br />
olan yatırım ve atılacak adımların hızını kesti,<br />
boyutunu küçülttü. Ayrıca aşarın kaldırılmasıyla<br />
nefes alan köylülerin daha üretken<br />
ve verimli hale gelmeleri ise sağlanamadı.<br />
Dolayısıyla Aşar Vergisi’nin kaldırılması en<br />
çok toplumun büyük bir bölümünü oluşturan<br />
köylü nüfusa nefes aldırtan büyük bir<br />
adım oldu.<br />
YERLI GIRIŞIMCI YARATMAK<br />
Osmanlı İmparatorluğu üzerinde Avrupa<br />
finans-kapitalinin denetimi ve büyük devletlerin<br />
nüfuzunun oluşumunda rol oynayan<br />
demiryollarını bir yandan millileştirmek,<br />
diğer andan yeni hatlar inşa ederek ulaşım<br />
ağını daha etkin ve işlevsel kılmak için<br />
1920’lerden başlayarak bir dizi adım atıldı.<br />
1930’ların sonuna gelindiğinde ise Osmanlı<br />
İmparatorluğu’ndan devralınan ve çoğu<br />
yabancı şirketlerce işletilen 4.100 km civarındaki<br />
demiryolu ağına ilave olarak 3.700<br />
km yeni hat inşa edildi. Böylece hem iç<br />
pazarın bütünleşmesi hem de çoğu yabancı<br />
ortaklarla da olsa inşaat faaliyetlerinde yerli<br />
müteahhitlerin rol oynaması, yerli girişimci<br />
sınıfın oluşumunda etkili oldu.<br />
İkinci Meşrutiyet’ten beri siyasal seçkinlerin<br />
özlemi olan bir yerli girişimci yaratmak<br />
cumhuriyetin kuruluşu, hatta daha Milli Mücadele<br />
sırasında dahi gündemdeydi. Gayrimüslim<br />
ve yabancıların ekonomideki yerini<br />
Müslüman-Türk unsurla doldurmak için atılan<br />
birçok adım bulunur. Ancak bu durum,<br />
kuruluş yıllarında cumhuriyetin yabancı<br />
sermayeye karşı olduğu anlamına gelmez,<br />
58 ATLAS TARİH<br />
050_061_K-E-CF-ulusekonomisi.indd 58 20.10.2023 17:13
Change language