Atlas Tarih Özel Sayı

Mustafa
Kemal Paşa
konuşmalarında
köylerin
kalkınmasına
büyük önem verdi.
yaşamaktadır aynı isimle. Gerçekten Atatürk’ün
kooperatifçilikle ilgisi cumhuriyetin
en başlarında başlar. Hatta 1920’de mesela
Meclis kapanmadan gelen bir kanun vardır.
Tasarısı verilir Meclis’e Atatürk’ün imzasıyla:
Kooperatif Şirketler Kanun Yasası.
Bakın 1920 yılında. Bunun beş maddesi
aralık ayında görüşülür ama sonra düzenli
ordunun kurulması, Kurtuluş Savaşı kritik
zamanlara girmektedir. Bu kanunun görüşmesi
devam edemez ve kadük olur. Ancak
1920 yılında Atatürk’ün kooperatif şirketler,
o zamanki unvanıyla İcra Vekilleri Heyeti
Başkanı olarak imzaladığı ve verdiği bir
kanun tasarısının beş maddesi Meclis’te görüşülmüş
ve kabul edilmiştir. Özetle kooperatifçilik
çok önemlidir Atatürk’ün gözünde.
Eğitim alanında neler yapılıyor?
Eğitim alanında Mustafa Necati Bey zamanında,
1926’da köy muallimleri mektebi
gelişmesi var. Bir başka gelişme tabii
köy enstitülerinin yolunu açan köy eğitmenleri
1937’de başlar. Mesela 1931’de
büyük bir köy kalkınma kongresi vardır.
1938’de 1. Köy ve Ziraat Kalkınma Kongresi
vardır. 1931 ve 1938’deki bu kong-
reler inanılmazdır. O dönemde nasıl olur?
Son derece değerli çalışmalar ortaya çıkmıştır,
planlar, raporlar hazırlanmıştır. Atatürk
dönemi tarıma ve köye verilen önem
açısından gerçekten olağanüstü çabalarla
doludur. O günün olanakları içinde sanayide
yapılanlar hep köylünün alın terine,
tarımda sağlanan gelişmeye bağlı olarak
yeşermiştir. Tabii ki insan kaynağı açısından
da çok önemlidir.
İçinde bulunduğumuz kurum o zamanki
adıyla Yüksek Ziraat Enstitüsü, cumhuriyetin
10. yılında açılıyor.
Yüksek Ziraat Enstitüsü’nün açılış bayramı
diye müthiş bir açılış davetiyesi vardır.
Bu davetiyenin içinde şöyle bir ifade kullanılıyor:
“Yüksek Ziraat Enstitüsü cumhuriyetimizin
halkımıza ve bilim âlemine
armağanıdır.” Çok iddialı bir üniversitesidir.
Türkiye’nin ilk kimya doktorası, ilk fizik
doktorası, ilk jeoloji hatta farmakoloji
doktoraları burada Yüksek Ziraat Enstitüsü’nde
yapılmıştır. Yüksek Ziraat Enstitüsü,
Alman hocalar tarafından kurulmuştur.
Rektörü daha evvel Leipzig Üniversitesi’nin
de rektörlüğünü yapan Profesör Friedrich
Falke’dir. Her şey seçimle olur. Kurullarla
ve kurallarla yönetilen bir üniversitedir. Seçimle
iş başına gelinir ve bu seçimlere idari
personelle öğrenci temsilcileri de katılır.
Öğrenciler bu üniversitenin öznesi olarak
görünürler. Hatta İsmet İnönü’nün açılışta
söylediği bir söz vardır. “Buradaki müderrislere,
hocalara başarılar dilerim. Buradaki
öğrencilere çok gıpta ediyorum” der. Gerçekten
onlar kayak yaparlar, hokey yaparlar.
Çok uygulamaya dayalıdır. Burada her
taraf araştırmadır, her taraf laboratuvardır.
1810 yılında başlayan Alman Humbold Üniversitesi
geleneğinin tam bir devamıdır. Çok
önemli bir üniversitedir.
Üniversite diyorsunuz, enstitünün nasıl
bir yapısı var?
Bu üniversitede Ziraat Fakültesi var ama
dört fakülte daha var. Veteriner Fakültesi
var o zamanki adıyla Baytar Fakültesi, Ziraat
Sanatları Fakültesi var, Tabii Bilimler Fakültesi;
bu kimya, fizik doktoralarının çıktığı
fakülte. Bir yıl sonra da Orman Fakültesi
kurulur. Bu fakültelerin hepsi enstitülerden
70 ATLAS TARİH
062_071_K-E-CF-cemaltalug.indd 70 20.10.2023 17:14