Atlas Tarih Özel Sayı
Atlas Tarih, Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. yılını özel bir sayıyla selamlıyor. Bu özel sayıyı, yarım asra yaklaşan tarihiyle cumhuriyetimizin köklü kurumlarından olan Sütaş iş birliğiyle hazırladık.
Atlas Tarih, Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. yılını özel bir sayıyla selamlıyor. Bu özel sayıyı, yarım asra yaklaşan tarihiyle cumhuriyetimizin köklü kurumlarından olan Sütaş iş birliğiyle hazırladık.
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Kadınlar ilk kez<br />
1930 yılındaki<br />
belediye<br />
seçimlerinde oy<br />
kullandı.<br />
uyacaktı, ya uyacaktı: “Bir toplum, bir millet<br />
erkek ve kadın denilen iki cins insandan<br />
oluşmaktadır. Olabilir mi ki, bir kitlenin bir<br />
parçasını ilerletelim. Diğerini gözardı edelim<br />
de kitlenin tamamı ilerlemiş olabilsin? Mümkün<br />
müdür ki bir toplumun yarısı topraklara<br />
zincirlerle bağlı kaldıkça diğer kısmı göklere<br />
yükselebilsin? Şüphe yok, ilerleme adımları,<br />
dediğim gibi iki cins tarafından beraber,<br />
arkadaşça atılmak ve gelişme sahalarında<br />
ve yenilikle birlikte mesafe almak gereklidir.<br />
Böyle olunca inkılâp başarılı olur… Herhalde<br />
daha cesur olma gereği çok açıktır.”<br />
Çok geçmeden yine 1925’te meşhur<br />
“Şapka Nutukları” İnebolu ve Kastamonu’nda<br />
yankılanmaya başlar. İzmir’de hem<br />
kadınların hem erkeklerin davet edildiği bir<br />
balo verilir. Takdir edilmesi gerekir ki şapka<br />
devrimi Mustafa Kemal ve arkadaşlarının<br />
ülkenin istikametini Batı’ya dönmesi sadece<br />
şekilsel bir değişim değildi. Geçmişten<br />
gelen alışkanlıklardan radikal bir kopuşu<br />
simgeliyordu. Ve bu da kolay olmadı. Şapka<br />
ve kıyafet devrimlerine karşı pek çok ilde<br />
protestolar gerçekleşti, insanlar idam edildi.<br />
Malum, devrimler genellikle kadifeden değildir.<br />
Mustafa Kemal ve yönetici kadrosunun<br />
bu konudaki kararlılığı, Meclis’te dört eşle<br />
evlenmek için yasa teklifi veren vekillere<br />
karşı da bir hareketti. Çok geçmeden kadınlar<br />
hayatın içine çok daha aktif bir şekilde<br />
katılacak, işbu bahsi geçen “gerici vekillerin”<br />
homurtulara rağmen Meclis’te yerlerini<br />
alacaktı.<br />
Türk Kadınlar Birliği, 1927’de bir kongre<br />
düzenleyerek tüzüklerine kadınların siyasette<br />
seçme ve seçilme hakkına dair bir madde<br />
ekler. 1927 seçimlerinden evvel tertiplenmiş<br />
bu kongre, sadece seçme ve seçilmek hakkını<br />
değil, Medeni Kanun’da bazı maddelerin<br />
kadınların lehine değiştirilmesini de talep etmişti.<br />
Kongrenin ardından kadınların işte eşit<br />
ücret alması için kampanyalar yürütmüşlerdi.<br />
Feminist söylemi ve kelimesini dillendiren<br />
TKB de Kadınlar Fırkası’nın eski ve yeni<br />
üyeleri de hedef alınmış, basında ve sokakta<br />
ciddi eleştiri almışlardı. Haşa, kadınlar ne<br />
münasebetle seçilme hakkı isteyebilirlerdi?<br />
Mustafa Kemal ve kurmayları, kadın konusunda<br />
geri adım atmasalar da kadın birlikleri<br />
kullandıkları dili biraz yumuşatarak, hatta<br />
parti tüzüklerine “Türk Kadınlar Fırkası’nın<br />
siyasetle alâkası yoktur” ibaresini yerleştirmek<br />
zorunda kalarak şimşekleri üzerlerinden<br />
uzaklaştırmaya çalıştılar. Fakat bu demek<br />
değildi ki mücadelelerine son verdiler.<br />
1930 yılında İçişleri Bakanı Mehmet Şükrü<br />
Kaya, kadınların yakında mebus seçilebileceğini<br />
ifade etti ve kadınlar 3 Nisan 1930’da<br />
ilk kez belediye seçimlerinde seçme ve seçilme<br />
haklarını kullandılar. Bu seçimlerde<br />
Suat Derviş gibi kadınların ciddi mesai harcadığı,<br />
seçime giren iki partiye üye kadınların<br />
semt semt gezip konuşmalar yaptıkları,<br />
konferanslar verdiği biliniyor. 1930 Belediye<br />
Seçimiyle Belediye Meclisi’ne, Nebiye Necmettin<br />
Hanım, Ayşe Hanım İzmir Belediye<br />
Meclisi’ne, Nakiye Hanım, Safiye Hüseyin<br />
Hanım, Latife Bekir Hanım ve Rana Hanım<br />
İstanbul Belediye Meclisi’ne girmiştir. Cumhuriyet<br />
tarihimizin ilk kadın muhtarı Ayşe<br />
Hanım, Aydın Çine’de işbaşı yapmıştır. Ayşe<br />
Hanım, kahvehanelerde kumar oynamayı<br />
yasaklayan ilk muhtar olarak da nam salmıştır.<br />
Belediyelerde seçme ve seçim hakkını<br />
kazandıktan sonra 11 Nisan 1930’da<br />
adeta Kurtuluş Savaşı esnasında yapılan<br />
mitingleri andıran “büyük medeni zaferi”<br />
kutlamak için Kadınlar Birliği Sultanahmet<br />
Meydanı’nda ilk mitingini düzenlemiş ve “Siyasette<br />
biz de varız” sloganları atmıştır.<br />
5 Aralık 1934’te İsmet İnönü ve 191 ve-<br />
98 ATLAS TARİH<br />
090_099_K-E-CF_cumhuriyetkadini.indd 98 20.10.2023 17:20
Change language