Nəsibə Əhməd qızı HİDROMETEOROLOJİ LÜĞƏT «Nafta Press ...

arasında keçid zolaqları təşkil edir.
Y.-nın başlıca cəhəti bütöv bitki
örtüyü olmaması və ayrı-ayrı bitki
olan sahələrin çılpaqlaşmış
torpaqlar ilə ayrılması, habelə
buxarlanmanın xeyli üstünlüyü (3-
6 dəfə) və çay şəbəkəsinin çox
seyrək olmasıdır. Azərbaycanda Y.
landşaftı geniş yer tutur. (Kür-Araz
ovalığının çox hissəsi, Samur-
Dəvəçi ovalığının çoxu, Arazboyu
düzənliklər, Qobustan, Abşeron
yarımadası və s.).
Y.-lardan əsasən təbii otlaq kimi
istifadə olunur, əkinçilik yalnız
suvarma şəraitində aparılır.
YASAQLIQ – təbiətin ən qədim
mühafizə olunan forması.
Qoruqdan fərqli olaraq yasaqlıq
hansı təşkilatın ərazisində
yerləşirsə həmin təşkilata baxır,
məs. fermer, meşə təsərrüfatı və
s. Y. daimi və müvəqqəti (10 ilə
qədər) ola bilər. Əgər qoruqlarda
mütləq qoruma rejimi tətbiq
olunursa, Y-da istirahət evləri,
turist bazaları tikilə bilər.
YAŞIL ZONA – Şəhər və
yaşayış məntəqələri ətrafında olan
təbii və süni meşələr, meşəparklar.
Yaşayış məntəqələri
ətrafında havanı sağlamlaşdırır,
küləkdən, tozdan, tüstüdən,
qazdan mühafizə edir, bəzi
əlverişsiz təbii iqlim amillərini
mülayimləşdirir və əhalinin
istirahət yeri hesab olunur.
Azərbaycan Nazirlər Sovetinin
qərarı ilə (28 yanvar 1983-cü il, 4
№-li qərar) respublikamızın dağlıq
rayonlarında şəhərlərin, digər
210
yaşayış məntəqələrinin və sənaye
müəssisələrinin ətrafında 38,6 min
hektar (o cümlədən meşə-park
hissəsi 8,3 min ha, meşətəsərrüfatı
hissəsi 30,3 min ha),
düzən rayonlarda isə 8,5 min ha
hektar (o cümlədən meşə-park
hissəsi 6,9 min ha, meşətəssərüfatı
hissəsi 1,6 min ha)
təbii və süni meşələr, meşəparklar
yaşıl zona kimi ayrılmışdır.
YAY – 1) astronomik cəhətdən
Şim.yarımkürəsində yay
gündönümü (22.VI) ilə payız
gecə-gündüz bərabərliyi (23.IX),
Cən. Yarımkürəsində isə 22.XII ilə
21.III arasındakı fəsildir; 2)
iqlimşünaslıqda orta temperaturu
ən yüksək olan fəsildir. Y.-da
mülayim qurşaqlarda taxıl bitkiləri
yetişir və yığılır. Bir sıra atmosfer
hadisələri dəyişilir. Azərbaycanda
çox isti olur və çaylarda su azalır.
YAY GÜNDÖNÜMÜ – Günəşin
ekliptikada 22 iyundakı
vəziyyətidir. Bu zaman Günəş
ekvatordan şimala doğru ən çox
meyl edir (günəşin meyli 23,5 0 -yə
bərabər olur). Şim.
Yarımkürəsində ən uzun gündüz
və ən qısa gecə olur. Y.g.-ndən
sonra günəş illik hərəkəində göy
qübbəsi üzrə yenə ekvatora
yaxınlaşır, payız gecə-gündüz
bərabərliyində isə ona çatır.
YAZ – 1) astronomik cəhətdən
Şim. Yarımkürəsində yaz gecəgündüz
bərabərliyi (21.III) ilə yay
gündönümü (22.VI) arasındakı
fəsildir; Cən. Yarımkürəsində isə
23.IX ilə 22.XII arasındakı fəsildir;