Nəsibə Əhməd qızı HİDROMETEOROLOJİ LÜĞƏT «Nafta Press ...

DÖVRİYYƏ SU TƏCHİZATI –
istehsalatda işlənmiş suyu dövri
olaraq təmizləyib soyutduqdan
sonra yenidən istehsalatın ehtiyacı
üçün təkrar qaytarılması sistemi.
Beləliklə, təmiz təbii suyun
istifadəsinə qənaət olunur, həm də
mühitin çirklənməsi azalır. D.s.t.
su resurslarının səmərəli istifadəsi
üçün ən prespektiv ekoloji
istiqamətdir.
DREN – torpağın qrunt sularını
toplayıb çıxarmaq və aerasiyasını
yaxşılaşdırmaq üçün süni
yaradılan yeraltı su yolu. D.-lər
istifadəsinə görə quruducu,
kollektor; konstruksiyasına və
materialına görə isə borulu (gil,
plastik kütlə, taxta və s.) boşluqlu
(yarıqlı, yumşaq), doldurulmuş
(çınqıl və s. ilə) olur.
DRENAJ (ing. Drain -
qurutmaq) – Torpaqların
qurudulması zamanı qurutma D.-ı,
quraqlıq rayonlarda torpağın
şorlaşmasına qarşı mübarizə
məqsədi ilə duzsuzlaşdırma D.-ı,
ağır gilli torpaqlarda qaz
mübadiləsini qüvvətləndirmək
üçün areasiya D.-ından istifadə
edilir. Kənd təsərrüfatı
torpaqlarının D.-ı 2 formada
aparılır; üfüqi və şaquli. Üfüqi D.
açıq və qapalı olur. Açıq D.
kanalları sahədə elə yerləşdirilir ki,
tarlada k.t. işlərinin
mexanikləşdirilməsinə və
müvəqqəti suvarma arxlarının
çəkilməsinə maneçilik törətməsin.
Torpaq itkisinə yol verməmək
məqsədilə çox vaxt qapalı D.-dan
57
istifadə olunur. Suvarılan
sahələrdə D. kanallarının dərinliyi
2,5-3 m, drenajlar arası məsafə
200-800 m olur.
D.-lardan binaları və tikililəri
qrunt sularının təsirindən qorumaq
üçün də istifadə olunur. Bunlar
suları toplayan və kənara axıdan
mühəndis sistemindən (kəhriz,
quyu, yeraltı lağımlar və s.)
ibarətdir. Tikinti ərazisində yeraltı
suların ümumi səviyyəsinin aşağı
salınması (adətən yer səthindən 3-
3,5 m dərində olmalıdır) lazımi
effekt vermədikdə, yerli D.
sistemləri, yəni lay D.-ı, divaryanı
D. və dairəvi D. tətbiq olunur.
DUMAN – Havadakı su
buxarının kiçik damlacıqlar, yaxud
kristalcıqlar halında bilavasitə
yerin səthi üzərində toplanması.
Dumanlı havada görünmə
məsafəsi 1 km və daha az olur
(görünüş 1 km-dən artıq olduqda
belə tutqunlaşma çən adlanır). D.
yer səthinə yaxın hava qatının
soyuması, yaxud isti suyun soyuq
havaya buxarlanması nəticəsində
əmələ gəlir. D. damcılarının orta
böyüklüyü 0,02 mm-ə qədər olur.
D. yuxarı qalxdıqca bulud əmələ
gətirir. D.-nın seyrəlməsinə və yox
olmasına səbəb su damcılarının
buxarlanması, yəni qaz halına
keçməsidir. Havada toz, tüstü və
elektrik hissəcikləri-ionlar olduqda
D. daha sürətlə və çox əmələ
gəlir. Sənaye müəssisələri çox
olan böyük şəhərlərdə (o
cümlədən Bakıda) daha tez-tez
qalın D. olması bununla izah