Nəsibə Əhməd qızı HİDROMETEOROLOJİ LÜĞƏT «Nafta Press ...

İDİOTERM SU HÖVZƏSİ –
yüksək temperaturlu sulu su
hövzəsi.
İDİOTROF SU HÖVZƏSİ –
kimyəvi xassələrinə görə
ekstremal su hövzəsi (məs., daxili
duzlu su hövzələri).
İXTİOFAUNA – hər hansı su
hövzəsi və ya axar suda yaşayan
balıq növlərinin məcmusu.
İQLİM – havanın çoxillik rejimi.
Hava şəraitinin bir-birini əvəz edən
bütün müxtəlifliklərinin məcmusu.
Planetar miqyasda, zonalar
daxilində İ. makroiqlim adlanır.
Müəyyən coğrafi landşaft üçün
xarakterik olub bir və ya bir neçə
meteoroloji stansiyanın məlumatı
ilə səciyyələndirilə bilən İ.-məhəlli
İ. (mezoiqlim də adlanır), kiçik
sahələrdə (tarla, yamac, təbii və
süni göllər, sahil, şəhər və s.)
havanın yer səthinə yaxın
təbəqəsinin İ.-nə isə mikroiqlim
deyilir. İqlimyaradıcı amillər günəş
radiasiyası, hava axınları, ərazinin
mövqeyi, səth örtüyünün vəziyyəti
və s.-dir. Əsas iqlimyaradıcı
proseslər isə atmosferin ümumi
dövranı və rütubət dövranıdır. İ.-ə
təsir göstərən coğrafi amillərcoğrafi
en dairələri, relyef, dəniz
səviyyəsindən hündürlük, quru və
su səthinin paylanması, dəniz və
okean axınları, bitki və torpaq
örtüyünün xarakteri, qar örtüyü və
havanın tərkibidir.
Azərbaycanın düzənlik hissəsi
qismən Aralıq dənizi və quru
İ
89
subtropik İ. tiplərinə mənsub edilir.
Dağlıq ərazinin İ.-i olduqca
müxtəlifdir. Azərbaycan
Respublikası ərazisində yarımsəhra
və quru çöl İ-.indən dağlıq tundra
İ-nədək 8 İ.-tipi ayırırlar. İ.
haqqında məlumatların
ümumləşdirilməsi və yayılması
hidrometeoroloji xidməti
müəssisələri tərəfindən həyata
keçirilir.
İQLİM AMİLLƏRİ – iqlimin
əsas elementləri: günəş
radiasiyası (işıq, istilik), atmosfer
çöküntüləri və atmosfer təzyiqi,
havanın rütubətliyi, torpağın
rütubətliyi, havanın sirkulyasiyası
(külək), atmosfer təzyiqi. İqlim
amilləri biosenozun inkişafı üçün
şərait yaradır. İstilik və rütubətin
yağıntıları klimatoqramlarda
göstərilməsi qəbul olunmuşdur.
İQLİM ANOMALİYASI – Yerin
hər hansı sahəsi üçün xas olan
orta iqlim göstəricilərinin
normadan xeyli kənara çıxması.
İQLİM ELEMENTLƏRİ – iqlimi
səciyyələndirən meteoroloji
elementlər, yəni bu elementlərlə
iqlim göstəriciləri tərtib olunur.
(məs: havanın temperaturu,
təzyiqi, yağıntı, buludluq, küləyin
sürəti və istiqamətini və s.)
İQLİM İNDİKATORLARI –
landşaftın komponentləri və
elementləri və onların müasir
iqlimini, suyu və onun kimyəvi
tərkibini, planktonu, su bitkilərini
əks etdirən mövsümi və dinamik