Nəsibə Əhməd qızı HİDROMETEOROLOJİ LÜĞƏT «Nafta Press ...
Nəsibə Əhməd qızı HİDROMETEOROLOJİ LÜĞƏT «Nafta Press ...
Nəsibə Əhməd qızı HİDROMETEOROLOJİ LÜĞƏT «Nafta Press ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
sahəsinə olan nisbətinə deyilir və<br />
mm-lə ölçülür:<br />
W<br />
h = 3<br />
10 F<br />
(4)<br />
(2) və (4) ifadələrini (3)-də<br />
nəzərə alsaq, axım modulu və<br />
onun qalınlığı arasında olan<br />
aşağıdakı asılılığı yazmaq olar:<br />
M=0,0317h<br />
(5)<br />
Axımı səciyyələndirən kəmiyyətlərin<br />
orta çoxillik qiymətinə axım<br />
norması deyilir.<br />
ÇAY (SU) AXINININ BÖLÜŞ-<br />
DÜRÜLMƏSI - Çay axınının<br />
köçürülməsi, su resurslarının<br />
ərazicə paylanması. Bu hidrotexniki<br />
qurğuların – adətən kanal, borukanal,<br />
tonnel, nasos stansiyasının<br />
köməyi ilə həyata keçirilir.<br />
ÇAY EROZİYASI – çay<br />
sularının fəaliyyəti nəticəsində<br />
sahillərin və yataqlarının yuyulub<br />
dağılması. Düzənlik çaylarında sahillərin<br />
yuyulması (yan eroziya),<br />
dağ çaylarında isə dərininə eroziya<br />
üstünlük təşkil edir. Ç.e.-na,<br />
xüsusilə sahillərin yuyulub<br />
dağılmasına bir sıra antropogen<br />
amillər – sahillərdə meşə və<br />
kolluqların qırılması, sistesiz<br />
otarma, eroziyaya qarşı tədbirlər<br />
aparılmadan sahil ərazinin şumlanması,<br />
müxtəlif tikinti işlərinin<br />
aparılması, yarğan eroziyasının –<br />
inkişafı və s. böyük təsir göstərir.<br />
ÇAY HÖVZƏSİ – müəyyən bir<br />
çaya yerin səthindən və yer<br />
41<br />
altından su toplanan ərazi.<br />
Səthi və yeraltı sular hesabına<br />
çayı qidalandıran sahə çay hövzəsi<br />
adlanır. Hövzə anlayışı həm ayrılıqda<br />
götürülmüş çaya, həm də<br />
çay sisteminə aid edilə bilər. Çay<br />
sisteminin sutopladığı yerüstü<br />
sahə, onun qidalanmasında rol<br />
oynayan yeraltı sutoplayan sahə<br />
ilə üst-üstə düşməyə də bilər.<br />
Yeraltı sutoplayan sahənin sərhədlərini<br />
dəqiq təyin etmək<br />
müəyyən çətinliklərlə əlaqədar<br />
olduğuna görə çox vaxt hesablamalarda<br />
bu sahə çay hövzəsinin<br />
yerüstü sutoplayan sahəsinə<br />
bərabər qəbul edilir.<br />
Qonşu çay hövzələrinin sərhədi,<br />
bu hövzələr arasında yer səthinin<br />
ən yüksək nöqtələrindən keçən<br />
suayırıcı xətt ilə müəyyən<br />
olunur.<br />
ÇAY QOLU – baş çaya (və ya<br />
əsas çaya) tökülən çaylara deyilir.<br />
Ç.q.I.II və i.a. dərəcəli ola bilər.<br />
Bilavasitə baş çaya tökülən çay I<br />
dərəcəli qol, I dərəcəli qola<br />
tökülən çay II dərəcəli qol və s.<br />
adlanır. Çay bəzən öz yatağının<br />
aşağı hissəsində, xüsusən deltasında<br />
şaxələnir, dənizə, görə və<br />
ya başqa çaya bir neçə ayrı-ayrı<br />
yataqdan axıb tökülür ki, bunlara<br />
da Ç.q. və ya çaydan ayrılan qol<br />
deyilir.<br />
ÇAY MEANDRI – Düzənlik<br />
sahələrindən axan çaylar planda<br />
əyrixətli formada, girinti və<br />
çıxıntılardan ibarət olur. Bunun<br />
səbəbi, bir tərəfdən çay sahillərinin<br />
dəyanətsiz, tez yuyulan
Change language