kodeks cywilny - Gandalf

Art. 30
Wybrane tezy z orzecznictwa
Księga I. Część ogólna
5. „Zaginięcie człowieka po jego porwaniu dla okupu nie wyklucza uznania porwania za zdarzenie
powodujące bezpośrednie niebezpieczeństwo dla życia (art. 30 § 3 k.c.), jeżeli pomiędzy
porwaniem a zaginięciem brak jest innego zdarzenia, z którym można by wiązać zaginięcie”
(postanowienie SN z 26 lipca 2006 r., IV CSK 67/06, Biul. SN 2006, nr 11).
6. Od uznania za zmarłego należy odróżnić stwierdzenie zgonu. Uregulowane jest ono w przepisach
Kodeksu postępowania cywilnego (art. 535–538). Może do niego dojść, gdy akt zgonu nie
został sporządzony, a śmierć danej osoby jest niewątpliwa (art. 535 k.p.c.). Niewątpliwość śmierci
nie musi być potwierdzona zeznaniami naocznych świadków, wystarczy, że – z uwzględnieniem
reguł doświadczenia życiowego – wynika ona z ogółu okoliczności konkretnego przypadku
(postanowienie SN z 30 listopada 1973 r., III CRN 277/73, OSNCP 1974, nr 10, poz. 173).
UZNANIE ZA ZMARŁEGO W ZWIĄZKU Z KATASTROFĄ
Art. 30. § 1. Kto zaginął w czasie podróży powietrznej lub morskiej w związku z katastrofą
statku lub okrętu albo w związku z innym szczególnym zdarzeniem, ten może być
uznany za zmarłego po upływie sześciu miesięcy od dnia, w którym nastąpiła katastrofa
albo inne szczególne zdarzenie.
§ 2. Jeżeli nie można stwierdzić katastrofy statku lub okrętu, bieg terminu sześciomiesięcznego
rozpoczyna się z upływem roku od dnia, w którym statek lub okręt miał
przybyć do portu przeznaczenia, a jeżeli nie miał portu przeznaczenia – z upływem lat
dwóch od dnia, w którym była ostatnia o nim wiadomość.
§ 3. Kto zaginął w związku z bezpośrednim niebezpieczeństwem dla życia nie przewidzianym
w paragrafach poprzedzających, ten może być uznany za zmarłego po upływie
roku od dnia, w którym niebezpieczeństwo ustało albo według okoliczności powinno
było ustać.
Zagadnienia ogólne
1. Uznanie za zmarłego w związku z katastrofą z art. 30 dotyczy wypadków określanych
często jako kwalifikowane, gdzie zaginięcie nastąpiło w okolicznościach uzasadniających wyższy
niż normalny stopień prawdopodobieństwa śmierci zaginionego. Podobnie jak przy zwykłym
uznaniu z art. 29 fakt śmierci nie jest niewątpliwy, jednak poza upływem terminu zaginięcia
występuje dodatkowa okoliczność uzasadniająca z najwyższym prawdopodobieństwem, że
śmierć nastąpiła właśnie w wyniku tej okoliczności. Tym powiększonym stopniem prawdopodobieństwa
śmierci należy tłumaczyć skrócenie terminów, po upływie których może nastąpić
uznanie za zmarłego.
2. Zaginięcie w związku z katastrofą powietrzną lub morską statku lub okrętu, którym
podróżował zaginiony, reguluje art. 30 § 1. Fakt katastrofy musi być pewny, w szczególności
potwierdzony przez świadków, wiarygodne nagranie dźwięku lub obrazu, a także znalezione
i zidentyfikowane szczątki statku. Pewny musi być także fakt podróży tym statkiem w chwili
katastrofy (dowodem jest zwłaszcza lista odprawionych i przyjętych na pokład pasażerów).
Art. 30 § 1 i 2 pozwala na skrócenie 10-letniego terminu, po upływie którego zaginiony może
być uznany za zmarłego przy spełnieniu następujących przesłanek: 1) zaginięcie nastąpiło
w czasie podróży powietrznej lub morskiej, 2) w związku z katastrofą statku lub okrętu albo
innym szczególnym zdarzeniem mającym miejsce w czasie takiej podróży.
3. Zaginięcie razem ze statkiem lub okrętem, zgodnie z art. 30 § 2, dotyczy nierzadkiego
w ostatnich latach zaginięcia jednostek morskich i powietrznych i jest to związane z wielkim
70 Piotr Nazaruk