kodeks cywilny - Gandalf

Art. 34
Poglądy doktryny
Księga I. Część ogólna
8. Przepis art. 33 1 odnosi się nie tylko do osobowych spółek handlowych oraz spółek kapitałowych
w organizacji, lecz również do innych jednostek organizacyjnych niemających
osobowości prawnej, którym przepis szczególny przyznaje zdolność prawną (por. M. Pazdan,
Kodeks spółek…, s. 35).
PODMIOTOWOŚĆ SKARBU PAŃSTWA
Art. 34. Skarb Państwa jest w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i obowiązków,
które dotyczą mienia państwowego nie należącego do innych państwowych
osób prawnych.
Zagadnienia ogólne
1. Pojęcie Skarbu Państwa jest związane z pojęciem państwa jako formy organizacji
społeczeństwa, które realizuje wolę większości członków poprzez organy władzy. W powszechnym
rozumieniu Skarb Państwa odnosi się do określenia prywatnoprawnej osobowości
państwa związanej z realizacją jego zadań w obszarze stosunków cywilnoprawnych. Skarb
Państwa jest zatem synonimem państwa, o ile występuje ono w obrocie cywilnoprawnym,
będąc właścicielem, wierzycielem, dłużnikiem [J. Frąckowiak, w: M. Safjan (red.) System P.P.,
t. 1, 2009, s. 1059 i n.]. Skarb Państwa (fiscus) jest swoistą osobą prawną, która uzyskała
osobowość prawną z mocy Kodeksu cywilnego. Istnieje tylko jeden Skarb Państwa i sam
odpowiada za swoje zobowiązania, nie ponosząc odpowiedzialności za zobowiązania innych
państwowych osób prawnych.
2. Regulacja art. 34 zawiera ogólną definicję Skarbu Państwa, jako dysponenta mienia
w stosunkach cywilnoprawnych. Stanowiąc, że Skarb Państwa jest w stosunkach cywilnoprawnych
podmiotem praw i obowiązków, które dotyczą mienia państwowego nienależącego
do innych państwowych osób prawnych, Minister Skarbu Państwa zajmuje szczególną pozycję
w zakresie reprezentacji Skarbu Państwa, co reguluje ustawa z 8 sierpnia 1996 r. o zasadach
wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa (Dz.U. Nr 106, poz. 493 ze zm.).
3. Reprezentacja Skarbu Państwa nie jest realizowana przez szczególne instytucje zarządzające,
lecz właściwe państwowe jednostki organizacyjne (stationes fisci). Jednostki te, w odróżnieniu
od Skarbu Państwa, nie mają osobowości prawnej. Skarb Państwa reprezentowany
jest głównie przez organy administracji publicznej, które wykonują swoje władztwo w ramach
kompetencji im ustawowo przyznanych. Wykonywanie praw i obowiązków cywilnoprawnych
służy realizacji zadań publicznych, dla których organ władzy publicznej został powołany. Skarb
Państwa może być również w sferze materialnoprawnej reprezentowany przez organy jednostek
samorządu terytorialnego, np. starostę w odniesieniu do określonych ustawowo nieruchomości
(art. 11 ust. 1 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, tekst jedn. Dz.U.
z 2010 r. Nr 102, poz. 651 ze zm.) czy urzędy skarbowe w odniesieniu do zobowiązań podatkowych
(art. 13 § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa, tekst jedn. Dz.U.
z 2012 r., poz. 749). Uprawnienie ich nie sięga jednak znacznie dalej niż wynika to wprost
z przepisu upoważniającego do określonej reprezentacji.
Zagadnienia szczegółowe i problemy praktyczne
4. Przy stosowaniu art. 34 i 44 1 k.c. należy mieć na względzie art. 3 ust. 2 u.z.w.u.SP,
stanowiący, że „jeżeli z odrębnych przepisów nie wynika, jakiej państwowej osobie prawnej
przysługują prawa majątkowe do składnika mienia państwowego, prawa te przysługują Skarbowi
Państwa reprezentowanemu przez ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa”.
78 Piotr Nazaruk