kodeks cywilny - Gandalf

Tytuł II. Osoby
wzrostem liczby morskich i powietrznych jednostek turystycznych w połączeniu z ogólnym
wzrostem zjawiska piractwa morskiego w biednych krajach Trzeciego Świata czy terroryzmu
w krajach wysoko cywilizowanych.
4. Pojęcie bezpośredniego niebezpieczeństwa z art. 30 § 3 występuje wtedy, gdy zginięcie
nastąpiło w związku z takim niebezpieczeństwem dla życia, które w sposób przekraczający
zwykłe warunki powiększa prawdopodobieństwo śmierci. Rozmiar tych zdarzeń musi być
taki, że mogą one spowodować realne zagrożenie dla życia, zagrożony zaś musi zostać objęty
bezpośrednim oddziaływaniem niebezpieczeństwa. Jako przykład można wskazać np. powódź,
trzęsienie ziemi lub pożar lasu.
Wybrane tezy z orzecznictwa
5. „Zaginięcie człowieka po jego porwaniu dla okupu nie wyklucza uznania porwania za zdarzenie
powodujące bezpośrednie niebezpieczeństwo dla życia (art. 30 § 3 k.c.), jeżeli pomiędzy
porwaniem a zaginięciem brak jest innego zdarzenia, z którym można by wiązać zaginięcie”
(postanowienie SN z 26 lipca 2006 r., IV CSK 67/06, OSNC 2007, nr 4, poz. 62).
6. Zgodnie z art. 539 k.p.c. dowód, że osoba uznana za zmarłą albo której zgon został stwierdzony,
pozostaje przy życiu lub że jej śmierć nastąpiła w innej chwili niż chwila oznaczona
w orzeczeniu, może być przeprowadzony tylko w postępowaniu unormowanym w art. 539–543
k.p.c. (postanowienie SN z 25 listopada 2004 r., III CK 611/03, OSNC 2005, nr 11, poz. 197).
DOMNIEMANIE CHWILI ŚMIERCI
Art. 31. § 1. Domniemywa się, że zaginiony zmarł w chwili oznaczonej w orzeczeniu
o uznaniu za zmarłego.
§ 2. Jako chwilę domniemanej śmierci zaginionego oznacza się chwilę, która według
okoliczności jest najbardziej prawdopodobna, a w braku wszelkich danych – pierwszy
dzień terminu, z którego upływem uznanie za zmarłego stało się możliwe.
§ 3. Jeżeli w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego czas śmierci został oznaczony tylko datą
dnia, za chwilę domniemanej śmierci zaginionego uważa się koniec tego dnia.
Zagadnienia ogólne
Art. 31
1. Podstawa domniemania z art. 31 § 1 jest oparta na orzeczeniu sądowym, bez którego
nie można powołać się na domniemanie śmierci zaginionego. Jest ono domniemaniem prawnym
wynikającym z konkretnego stanu faktycznego, z mocy przepisu ustawowego. Domniemanie to
wykazuje podobieństwo do domniemania z art. 1025 § 2; według tego przepisu domniemywa
się, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku, jest spadkobiercą. Domniemanie
wynikające z postanowienia o uznaniu za zmarłego ma swoisty, nietypowy charakter, ponieważ
u jego podstaw leży orzeczenie sądowe, a obalenie tego domniemania wymaga wzruszenia
orzeczenia sądu (S. Grzybowski, System P.C., t. 1, 1985, s. 319).
2. Domniemanie z art. 31 § 2 jest jednak domniemaniem co do stanu faktycznego, a zatem
ma nieco inny charakter od domniemania z art. 1025 § 2, będącego domniemaniem co do
stanu prawnego, ponieważ wskazuje, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku,
jest spadkobiercą. Ponadto to ostatnie domniemanie ma charakter pochodny względem pierwszego,
gdyż wniosek domniemania co do śmierci osoby uznanej za zmarłego stanowi właśnie
podstawę do wydania postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Określenia chwili śmierci
dokonuje się w drodze oceny zebranego materiału dowodowego, wskazując chwilę najbardziej
prawdopodobną, zwłaszcza z uwagi na czas i charakter zdarzenia związanego z zaginięciem.
Piotr Nazaruk
71