kodeks cywilny - Gandalf

Tytuł II. Osoby
czy Prawo spółdzielcze). Dla ustalenia, czy określony podmiot ma osobowość prawną oraz za
pośrednictwem jakich organów działa w stosunkach cywilnoprawnych, konieczne jest w każdym
wypadku zapoznanie się nie tylko z ustawą ustrojową, ale również ze statutem lub umową
powołującą osobę prawną.
8. Jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej występują w praktyce obrotu
cywilnoprawnego – mimo dychotomicznego podziału w Kodeksie cywilnym na osoby
fizyczne i osoby prawne. Uczestniczenie niektórych z nich znajdowało i znajduje podstawę
w obowiązujących przepisach. Tak jest w przypadku wspólnot mieszkaniowych tworzonych na
podstawie ustawy z 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (tekst jedn. Dz.U. z 2000 r. Nr 80,
poz. 903 ze zm.).
Zagadnienia szczegółowe i problemy praktyczne
9. W obrębie państwowych osób prawnych należy przede wszystkim odróżnić Skarb Państwa
od pozostałych państwowych osób prawnych. Zgodnie z postanowieniem art. 1a ustawy
z 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa
(Dz.U. Nr 106, poz. 493 ze zm.) są nimi jednostki organizacyjne mające dwie cechy: 1) osobowość
prawną i 2) mienie państwowe.. Tworzenie, ustrój i ustanie państwowych osób prawnych
regulują odrębne ustawy. Dotyczą one indywidualnie oznaczonej osoby prawnej albo pewnego
typu osób prawnych. Do pierwszej grupy należy np. ustawa z 23 października 1987 r. o przedsiębiorstwie
państwowym „Porty Lotnicze” (Dz.U. Nr 33, poz. 185 ze zm.); ustawa z 14 grudnia
1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 84, poz. 711
ze zm.), a także wiele ustaw tworzących państwowe agencje, którym powierzono również
zarządzanie mieniem Skarbu Państwa (zob. np. art. 5 ust. 1 i art. 6 ustawy z 30 maja 1996 r.
o gospodarowaniu niektórymi składnikami mienia Skarbu Państwa oraz o Agencji Mienia Wojskowego,
tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 163, poz. 1711 ze zm.; bliżej zob. uwagę 1 i n. do
art. 44). Do drugiej grupy należy np. ustawa z 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych
(tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 981 ze zm.); ustawa z 29 sierpnia 1997 r.
– Prawo bankowe (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm., art. 14 i n. dotyczący
banków państwowych).
10. Ustawodawca nie wyposażył jednostki pomocniczej gminy w osobowość prawną. Nie
przyznał jej również zdolności prawnej. Przy braku przymiotu osobowości prawnej jednostka
pomocnicza gminy nie może zawrzeć z gminą umowy najmu lokalu czy użyczenia, należałoby
bowiem zakwalifikować te czynności jako czynności dokonywane z samym sobą (M. Augustyniak,
Status prawny…, s. 72).
Wybrane tezy z orzecznictwa
Art. 33
11. Szczególny charakter podmiotowy Skarbu Państwa polega na tym, że – nie mając „organów”
w rozumieniu cywilistycznym, określonym w art. 38, siedziby, a w szczególności ustawy
ustrojowej – musi działać przez swoje jednostki organizacyjne. Są one pozbawione osobowości
prawnej, a ich właściwość i zakres działania w imieniu Skarbu Państwa są niejednokrotnie
trudne do jednoznacznego określenia (wyrok SN z 4 sierpnia 2006 r., III CSK 138/05, OSNC
2007, nr 4, poz. 63).
12. „Przepis art. 33 k.c. nie reguluje ani zasad funkcjonowania osób prawnych, ani trybu
składania przez nie oświadczeń, gdyż materia ta jest przedmiotem regulacji tzw. ustaw ustrojowych
dotyczących poszczególnych kategorii osób prawnych” (wyrok SN z 24 kwietnia 2003 r.,
I CKN 317/01, LexPolonica nr 375456).
13. „Jeżeli w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji Skarb Państwa reprezentowany
był tylko przez część jednostek organizacyjnych, z których działalnością wiąże się dochodzone
Piotr Nazaruk
75