kodeks cywilny - Gandalf

Art. 32
Księga I. Część ogólna
Stanowi to wyraz dążenia do ustalenia prawdy obiektywnej. Wystarczającą przesłanką będzie
tu słabo zbadana okoliczność, ponieważ jakiekolwiek, nawet najsłabsze przesłanki są przeciwieństwem
braku wszelkich danych.
3. Oznaczenie chwili śmierci zgodnie z regułą art. 31 § 3 polega na ustaleniu chwili
domniemanej śmierci zaginionego na koniec dnia. Art. 31 § 3 dotyczy sytuacji wyjątkowej, gdy
sąd – mimo ciążącego na nim obowiązku – nie określi w postanowieniu o uznaniu za zmarłego
godziny domniemanej śmierci. W takim wypadku nie musi wchodzić w grę uzupełnienie
orzeczenia, a za chwilę śmierci uważa się koniec dnia. Urząd stanu cywilnego może w takim
wypadku wpisać w rubryce „godzina śmierci” – godzinę 24:00 określonego przez sąd roku,
miesiąca i dnia.
Wybrane tezy z orzecznictwa
4. Uchylenie postanowienia o uznaniu za zmarłego jest jednak możliwe tylko wtedy, kiedy
materiał dowodowy niezbicie wskazuje jednocześnie dwa związane ze sobą fakty: pewną
śmierć osoby uważanej przedtem za zaginioną oraz chwilę tej śmierci. Zgodnie z art. 542 k.p.c.
należy wówczas uchylić postanowienie o uznaniu za zmarłego i równocześnie stwierdzić zgon
(uchwała SN z 22 października 1968 r., III CZP 78/68, OSNCP 1969, nr 6, poz. 105).
DOMNIEMANIE ŚMIERCI JEDNOCZESNEJ
Art. 32. Jeżeli kilka osób utraciło życie podczas grożącego im wspólnie niebezpieczeństwa,
domniemywa się, że zmarły jednocześnie.
Zagadnienia ogólne
1. Regulacja art. 32 wyraża konstrukcję domniemania jednoczesnej śmierci kilku osób
(kommorientów), które zginęły podczas grożącego im wspólnie niebezpieczeństwa (katastrofa,
klęska żywiołowa itp.). W konsekwencji obowiązek przeprowadzenia dowodu przeciwnego
obciąża osoby zainteresowane w ustaleniu innej chwili śmierci kommorientów. Domniemanie
to jest domniemaniem nieusuwalnym – praesumptio iuris ac de iure. Niewykluczona jest
zatem możliwość obalenia go zgodnie z art. 234 k.p.c.; może to np. nastąpić w postępowaniu
o stwierdzenie nabycia spadku, gdy kwestia chwili śmierci spadkodawcy może rzutować na
uprawnienia poszczególnych osób do spadku.
2. Skutki jednoczesnej śmierci kommorientów w prawie spadkowym polegają na tym,
że spokrewnieni nie dziedziczą po sobie nawzajem i do dziedziczenia z ustawy dochodzą po
każdym z nich inne grupy spadkobierców. Jeżeli np. zginie w wypadku drogowym bezdzietne
małżeństwo, to po żonie dziedziczą jej krewni, a po mężu członkowie jego rodziny. Wykazanie
późniejszej śmierci żony spowoduje jednak, że przeżyje ona nieznacznie męża i odziedziczy
(na chwilę) jego spadek, a następnie sama zginie. W konsekwencji jej krewni odziedziczą jej
majątek spadkowy, w którym znajdować się już będzie majątek jej zmarłego chwilę wcześniej
męża. Krewni męża w tej sytuacji nie odziedziczą po nim niczego.
Poglądy doktryny
3. Jeżeli czas śmierci został ustalony datą dnia, wówczas koniec tego dnia uważa się za
chwilę śmierci. Jeśli sąd oznaczył jedynie datę, a nie ustalił godziny domniemanej śmierci
dwóch osób, które zaginęły podczas grożącego im wspólnie niebezpieczeństwa, domniemanie
z art. 32 przemawia za śmiercią tych osób o tej samej godzinie i wyłącza możliwość wzajemnego
dziedziczenia tych osób po sobie. Ustawodawca wprowadził tu fikcję wyłączającą całkowicie
72 Piotr Nazaruk