full text - Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie

Adam Haleczko, Leszek Korzewa, Ewa Misiołek, Urszula Włodarczyk
nóg, tułowia i rąk; po drugie zjawisko widoczne przy
rzutach małych ciężarów, kiedy to występują procesy
ochronnego hamowania, przejawiające się nierzadko
w strachu przed kontuzją. W rzutach kulami o ciężarze
ponad 400 g brak było typowego dla rzutu oszczepem
„łuku napiętego”, a przy rzutach kulami cięższymi (4–7
kg) nie występowało tzw. klaśnięcie ręką.
Ci sami autorzy [8] pięć lat później przeprowadzili badania
czynnikowej struktury wytrenowania w rzutach. W
nawiązaniu do poprzednich badań, na podstawie wyników
rzutów dwunastu kulami w przeprowadzonej ankiecie
statystycznej wydzieliły się dwa czynniki. Pierwszy
z nich można interpretować jako siłę i totalne rozmiary
ciała badanych. Sportowcy o znacznej wysokości i masie
ciała, posiadający większą siłę mięśniową, mają wyraźną
przewagę w rzutach, która będzie się tym wyraźniej
ujawniać, im większy będzie ciężar sprzętu. Drugi czynnik
można tłumaczyć jako swoisty przejaw nawyku ruchu
rzucania: im mniejszy ciężar sprzętu, w tym większym
stopniu rezultat w rzutach zależy od racjonalnej koordynacji
ruchów oraz wystąpienia i jakości „klaśnięcia”.
Wydaje się, iż wspomniani wyżej autorzy w swej
kolejnej publikacji [8] pominęli w tym czynniku rolę
prędkości (szybkości). W innych opracowaniach jeden
z nich, Zaciorski [9, s. 14], przedstawia zależność siła
– prędkość następująco: „Jeżeli pchamy kulę o różnym
ciężarze, mierząc prędkość wylotu i rozwijaną siłę,
to siła i prędkość będą odwrotnie proporcjonalnie: im
większa prędkość – tym mniejsza siła i odwrotnie”. Na
szczególne znaczenie „klaśnięcia” w wielu sportach,
a zwłaszcza w rzutach lekkoatletycznych i grach sportowych,
zwrócił uwagę Mulak [10] pisząc, iż:
(…) chodzi tu o tzw. zasadę bicza, czyli przenoszenia siły
i ruchu na kolejne ogniwa tak, aby w ogniwie końcowym (wyrzut
przyrządu, uderzenie piłki w siatkówce) następowało maksymalne
przyspieszenie, a jednocześnie cała siła trafiała w środek ciężkości
przedmiotu, gdyż mijając go możemy naderwać przyczepy czy
uszkodzić torebkę stawową.
Jest jasne, że niebezpieczeństwa te wzrastają razem z rozwojem
siły i sposobami jej podwyższania. Dlatego wraz z tym rośnie
liczba urazów stawów barkowych u siatkarzy, stawów łokciowych
u oszczepników i piłkarzy ręcznych.
Na podstawie przedstawionych publikacji, jak również
korzystając z wcześniejszych badań własnych [11],
podjęto próbę określenia znaczenia zdolności szybkościowych
oraz sensowności ich nazewnictwa.
Cel
Uzupełnienie analizy związków między próbami siłowoszybkościowymi
o rolę i wpływ prędkości ruchu (szybkości)
oraz refleksje na temat słuszności określenia
szybkości jako motorycznej zdolności „kompleksowej”
lub „hybrydowej” (w tym wypadku obiektem naszego
zainteresowania będzie głównie strona praktyczna,
a więc próby motoryczne, tzw. terenowe, służące do
oceny szybkości w badaniach populacyjnych).
Materiał i metody
W przeprowadzonych w maju 2008 roku badaniach,
w których uczestniczyło 58 studentek i 47 studentów II
roku Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu,
na podstawie pomiarów wysokości i masy ciała określono
wskaźniki wagowo-wzrostowe. Spośród prób
motorycznych wykonano rzuty piłkami lekarskimi
3-kilogramowymi oburącz w tył przez głowę oraz piłką
lekarską 1 kg rzutem jednorącz techniką zbliżoną do
rzutu piłką palantową. W ten sam sposób badani wykonali
rzuty piłkami gumowymi o ciężarze 304 g i 104
g (dostępnymi w sklepach zoologicznych). Rzuty uzupełniono
przeskokami obunóż przez listwę, próbą zaliczoną
przez Mynarskiego [12] do oceny częstotliwości
ruchów w ramach pomiaru zdolności koordynacyjnych
(tab. 1–2).
Próbę nieco zmieniono, redukując czas jej trwania
do wykonania 12 przeskoków (czas trwania tego rodzaju
prób nie powinien przekraczać 6–7 s [13], a ponadto
przy pomiarze wygodniej jest zamykać czasomierz po
ostatnim przeskoku, aniżeli jednocześnie kontrolować
czas i liczyć ruchy badanego). Dodatkowo możliwości
szybkościowe badanych określono za pomocą wskaźnika
ilorazowego, którego licznik stanowiły wyniki rzutów
piłkami gumowymi, a mianownik – odległości uzyskane
piłkami lekarskimi. Wysokie wartości wskaźnika,
powstałe w wyniku zestawienia dalekich rzutów piłkami
gumowymi z krótkimi piłkami ciężkimi, powinny określać
możliwości szybkościowe badanych, niskie zaś –
ich preferencje siłowe.
Analiza
Znaczenie większości współczynników zmienności
rzutów w grupie studentek, a szczególnie wykonanych
jednorącz, przy niemal jednakowych wartościach tych
wskaźników określających cechy somatyczne studentów,
świadczy o trudnościach części studentek w technice
wyrzutu piłek [2, 3]. Odległości rzutu w tych próbach
wahają się w granicach od 0,58 do 0,62 wyników
mężczyzn, inaczej niż to jest w wypadku czasów przeskoków
i wartości wskaźników szybkościowo-siłowych,
– 100 –