full text - Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie
full text - Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie
full text - Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Słów kilka o habitualnej aktywności ruchowej mężczyzn po 60. roku życia w książce Roberta Szeklickiego<br />
skład ciała, gęstość mineralna kości) i metaboliczne<br />
(cholesterol, trójglicerydy, glikoza). Poza tym bardzo<br />
ciekawie do głównych zmiennych rozwiązywanego<br />
problemu zostały włączone zmienne pośredniczące,<br />
takie jak: miejsce stałego pobytu, wykształcenie, stan<br />
cywilny, sytuacja rodzinna, kontakty społeczne badanych<br />
mężczyzn.<br />
Autor rozprawy uwzględnił tutaj również wpływ doświadczeń<br />
badanych z minionego okresu metaplasis.<br />
Odnieść je można (chciałoby się posłużyć terminologią<br />
właściwą teorii wychowania fizycznego) do skutków realizacji<br />
celów instrumentalnych wychowania fizycznego<br />
czy rekreacji. Jak wiadomo, wspólnie z celami kierunkowymi<br />
zmierzają one do ukształtowania u człowieka poddanego<br />
oddziaływaniom pedagogicznym nawyków troski<br />
o własne ciało. Jak dotąd brak było dowodów na skuteczność<br />
takich oddziaływań pedagogicznych. Należy<br />
dodać, że w przypadku badanych taki efekt można było<br />
osiągnąć również poprzez wymuszone reakcje człowieka<br />
przy wykonywaniu fizycznej pracy zawodowej.<br />
Charakteryzując zastosowane techniki i narzędzia<br />
badawcze warto zwrócić uwagę na interesujące i nowatorskie<br />
podejście do pomiaru aktywności ruchowej.<br />
Prawdopodobnie wcześniejsze doświadczenia badawcze,<br />
jak również znajomość trendów światowych<br />
w badaniu omawianego zjawiska pozwoliły Autorowi<br />
pracy na odejście od powszechnych, deklaratywnych,<br />
subiektywnych sposobów jej pomiaru. W celu oceny<br />
habitualnej aktywności osób starszych wykorzystano<br />
akcelometr typu „Caltrac” (Muscle Dynamics Fitness<br />
Network). Dotąd takie narzędzie pomiarowe stosowane<br />
było z powodzeniem w badaniach laboratoryjnych<br />
przez amerykańskich badaczy. Według mojej opinii,<br />
w badaniach Roberta Szeklickiego po raz pierwszy<br />
na taką skalę zastosowano to narzędzie w badaniach<br />
populacyjnych do pomiaru habitualnej aktywności ruchowej<br />
mężczyzn. Pozwoliło to badaczowi na dokładne<br />
określenie, w codziennych „obsługowych zajęciach”,<br />
wielkości tygodniowego wydatku energetycznego człowieka<br />
mieszkającego w dużym polskim mieście. Poza<br />
tym należy podkreślić autorski pomysł stosowania relatywnego<br />
wskaźnika aktywności ruchowej. Nowość<br />
polegała na tym, że globalny wydatek energetyczny<br />
(obrazujący poziom habitualnej aktywności ruchowej)<br />
odnoszono do wielkości masy ciała badanego.<br />
Dyskusja wyników badań dra Roberta Szeklickiego<br />
to prawdziwy popis erudycji, dojrzałości i solidności<br />
naukowej badacza. Dodatkowo zwraca uwagę bardzo<br />
przystępny sposób podania informacji. Rozdział czyta<br />
się z ciekawością, mimo nagromadzenia w nim szeregu<br />
informacji z różnych dziedzin nauki (antropologii, fizjologii,<br />
medycyny, psychologii, socjologii, pedagogiki).<br />
Wieloaspektowość dyskutowanych problemów wiąże<br />
główna myśl przewodnia, jaką jest obiektywna ocena<br />
wpływu habitualnej aktywności ruchowej na wybrane<br />
wskaźniki sprawności fizycznej starszych mężczyzn<br />
mieszkających w dużym mieście. Bardzo interesująca<br />
jest analiza porównawcza zamieszczona w dwóch<br />
podrozdziałach (5.1 i 5.2), w których pokazano miejsce<br />
i znaczenie efektów własnej penetracji badawczej zaprezentowanych<br />
w rozdziale 4 na tle podobnych dokonań<br />
badaczy z całego świata na przełomie wieków, ze<br />
szczególnym uwzględnieniem prac zespołu poznańskich<br />
antropomotoryków, którego członkiem był Autor<br />
omawianej monografii.<br />
Dla recenzenta interesujące są nie tylko wnioski<br />
poznawcze, które potwierdziły zjawisko pozytywnego<br />
wpływu zwiększonej, habitualnej aktywności ruchowej<br />
na biologiczne wskaźniki dobrostanu człowieka, takie<br />
jak: dystrybucja tkanki tłuszczowej, proporcje ciała itp.<br />
O wiele ciekawsze wydaje się wykazanie braku związków<br />
między wielkością obciążenia fizycznego człowieka<br />
w starszym wieku a optymalizacją masy i składu ciała,<br />
gęstością mineralną kości czy też profilu lipidowego surowicy<br />
krwi. Wynika z tego, że wysiłek fizyczny nie może<br />
być lekarstwem na wszystkie niedomagania organizmu<br />
człowieka w późniejszych okresach ontogenezy, lub jak<br />
można by było powiedzieć językiem genetyków, na zużycie<br />
się polimeru w komórkach organizmu człowieka.<br />
W badanej grupie okazało się, że większe znaczenie ma<br />
poziom habitualnej aktywności ruchowej na kondycję<br />
psychiczną przejawiającą się w poczuciu niezależności<br />
funkcjonalnej i optymalizacji jakości życia.<br />
W moim przekonaniu takie spostrzeżenie powinno<br />
zmuszać do refleksji i postawienia pytania o zakres<br />
komponentów branych pod uwagę w badaniach sprawności<br />
fizycznej w myśl amerykańskiej koncepcji zdrowia<br />
(Health-Related Fitness). Wydaje się, że powinien<br />
on być poszerzony o komponenty psychiczne, na co<br />
zwrócono w Polsce uwagę w jednej z zamieszczonych<br />
w „Antropomotoryce” publikacji 4 . W holistycznym ujęciu<br />
pojęcie zdrowia – czy też jego awersu: sprawności<br />
fizycznej w myśl koncepcji Health-Related Fitness – nie<br />
może ograniczać się tylko do dobrostanu biologicznego<br />
(somatycznego, funkcjonalnego i motorycznego)<br />
i pomijać dobrostan psychiczny, do czego doprowadził<br />
zbyt daleko posunięty biologizm i emergentyzm w nauce.<br />
Chociaż w pracy nie ma odniesienia do wkładu<br />
4<br />
Por. Mleczko E, Zdebski J: Sprawność fizyczna a poczucie koherencji.<br />
Antropomotoryka, 2006; 33: 43–58.<br />
– 117 –