full text - Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie

Piotr Kunysz, Beata Blachura
Wstęp
W krajach alpejskich (takich jak Francja, Niemcy,
Włochy, Szwajcaria, Austria) ogromną popularnością
wśród młodzieży i dorosłych cieszą się sporty zimowe.
Ze względu na bliskość do gór wakacje zimowe są
tam równie częste jak letnie, a popularność narciarstwa
i dyscyplin zbliżonych rośnie [1].
Publikacje naukowe rzadko dotyczą skutków
zdrowotnych rekreacyjnego uprawiania sportów zimowych.
Znane są skutki aktywności fizycznej młodzieży
w różnych wersjach działań ruchowych, rozpoznane
są reakcje organizmu ludzkiego na wysiłek
fizyczny podejmowany w wysokich górach. Dotyczy
to jednak sportu wyczynowego, natomiast w wymiarze
rekreacyjnym ten obszar wiedzy jest nadal mało
zagospodarowany.
Dość dokładnie rozpoznano reakcje organizmu na
wykonywane w laboratorium wysiłki w różnym czasie
trwania, mimo to wyniki badań Zatonia i innych zdają
się utwierdzać nas w przekonaniu, że poza wspólnymi
cechami reakcji układu krążenia lub mięśniowego na
wysiłki, najbardziej różni je środowisko, w którym ruch
się odbywa (temperatura, wilgotność, ruch powietrza,
ciśnienie atmosferyczne) [2].
Według sugestii Zatonia, zjazd na nartach, poprzez
silne emocjonalnie zaangażowanie w pokonywanie trasy,
kontakt z prędkością i naturą, odwraca uwagę od
wykonywanej w tym czasie pracy [3]. Autor ten twierdzi,
że w zależności od posiadanej wprawy (umiejętności),
rodzaju śniegu i ukształtowania terenu pobudzenie
wysiłkiem podczas zjazdu może być krytycznie duże
i małe. Wskazuje, że narciarze o sporym zasobie umiejętności
są w stanie doprowadzić czynności oddychania
i krążenia do poziomu maksymalnego, co wiąże się
też z granicznym stężeniem mleczanu, już po wysiłku
czterdziesto- do pięćdziesięciosekundowym [3, 4].
Osoby o niskich umiejętnościach czerpią energię do
pracy mięśni głównie z przemian tlenowych. Daje to
jednak 60-70% pobudzenia organizmu.
Z punktu widzenia obiektywnych korzyści można
uznać, że zmiana klimatu z nizinnego na górski
(z czym zwykle kojarzy się narciarstwo czy snowboarding)
wpływa na organizm człowieka bodźcowo – rozwijająco.
Ostry górski klimat, podawany jako wzorzec,
stanowi czynnik stymulujący procesy odpornościowe.
Wprawdzie dotyczą one profesjonalnego narciarstwa,
ale osoby pozostające w długim czasie (kilku, kilkunastu
dni) pod wpływem niskiego zmiennego ciśnienia
rozwijają – szczególnie podczas wykonywanych w tych
warunkach wysiłków – szerokie zdolności adaptacyjne,
podobnie jak trenujący zawodnicy. Badania na ten temat
prowadził w Polsce Zatoń [4]. Wynika z nich, że
wysiłki towarzyszące zjazdom narciarskim stanowią
silny bodziec adaptacyjny, tym silniejszy, im bardziej
zaawansowany jest narciarz. W światowej literaturze
nie ma jednak danych o wpływie uprawiania snowboardingu
na organizm.
Celem pracy było ustalenie, jak zmienia się w efekcie
pięciodniowego szkolenia skład ciała oraz wskaźnik
BMI snowboardzistów w zależności od poziomu zaawansowania.
Postawione pytania badawcze były następujące:
1. Czy następują zmiany wskaźnika BMI oraz poszczególnych
elementów składu ciała w ciągu pięciodniowego
szkolenia snowboardowego?
2. Czy zmiany wskaźnika BMI oraz składu ciała są
różne w zależności od poziomu zawansowania grupy?
Materiał i metody
W badaniach wzięło udział 64 studentów II roku studiów
stacjonarnych AWF Wrocław. Spośród wszystkich
badanych osób 41 to studenci kierunku wychowanie
fizyczne, 23 osoby – kierunku turystyka i rekreacja.
Badani podzieleni zostali na 2 grupy – snowboardzistów
początkujących (rozpoczynali dopiero naukę) oraz
snowboardzistów jeżdżących (jeździli na snowboardzie
przed obozem). W grupie osób początkujących znalazło
się 15 kobiet i 19 mężczyzn, w grupie osób jeżdżących
– 15 kobiet i 15 mężczyzn.
Obie grupy realizowały ten sam program zajęć, który
obejmował naukę i doskonalenie ewolucji I stopnia systematyki
PZS. Zajęcia prowadzone były na tych samych stokach
przez instruktorów oraz wykładowców PZS. Szczegółową
charakterystykę badanych zawarto w tabeli 1.
Badania przeprowadzono wykorzystując wagę elektroniczną,
model TBF-300P firmy Tanita. Dokładność
pomiaru masy ciała, masy tkanki tłuszczowei, beztłuszczowej
masy ciała oraz ogólnej objętości wody w organizmie
wynosi 0,1 kg. Dokładność pomiaru tkanki
tłuszczowej jest na poziomie 0,1%. Za pomocą urządzenia
TBF-300P dokonano następujących pomiarów:
BMI (Body Mass Index), FAT% (procent tłuszczu
w organizmie [%]), FAT MASS (masa tkanki tłuszczowej
[kg]), FFM (masa tanki beztłuszczowej [kg]),
TBW (objętość wody w organizmie [kg]) [5,6]. Pomiar
za pomocą urządzenia TBF-300P wykonywany był
w pierwszym dniu obozu, po przyjeździe badanych
– 52 –