Nr 270, grudzień 1976 - Znak

JERZY W. GAtKOWSKIw ksiq~ce pod wymownym tytulem - Praca W okruchach 3;2° - moze dostarczyc filozofii materialu pozwalajqcego na zakotwiczenieanaliz antropologiczno-filozoficznych w zmiennej rzeczywistosdludzkiej. Taka konfrontacja,ch06by tylko cz~sciowa i pow ierzchowna,moze sprzyjae refleksji i lepszemu samouswiadomieniu tychdwoch dzioozm poznania. Tym bardziej, ze po dlugim okresie rozdzialumiP,dzy filozofiq a tzw. naukami szczegolowymi zaczyna si~wyraZnie wytwarzae tendencja do kh ponownej integracji, w czymwainq rol~ odgrywajq praktyczne wzgl~dy zyciowe.Problem pracy jest od dawna problemem filozoficznym, chocdopiero od stosunkowo niedawnego czasu poswi ~ ca si~ mu tyleuwa-gi, zeby wyodr~bnie go w osobny dzial, analogiczny na przykladdo filozofii kultury. Filozofia pracy jest tez na wie1u lkzqcych si ~uniwersytetach zachodnich osobnym przedmiotem wykladow i seminariow.Od niedawna lIladaje si~ mu teoretyczne znaczenie rownejego znaczeniu praktycznemu. Jest tez jui chyba pom, aby filozofiaszerzej i rzetelniej, proporcjona1nie do ich w,agi, zaj~la si ~ problemamiludzkich potrzeb 4, ktore to problemy zakladane Sq przezfilozofi~ pracy, oraz problemami tzw. czasu wolnego. Te trzy zespolyzagadnien - potrzeby, praca, czas wolny - Sq wzajemnie scislepowiqzaIIlei analiza jednego z nich uwyraZnia pozostale.We wspolczesnej nauce istnieje duia i10sc i roinorodnose indeksowi k lasyfikacji potrze'b j ilose ta nieustannie s i~ zwi ~ ksza 5. W zwiqzkuz tym istnieje wielka ilose opisanych i sklasyfikowanych potrzebjednostkowych. Ilose tych indeksow, klasyfikacji i podzialow momaroibudowywac dalej czy to przez dalsze badania empiryczne, czytez opracowania metodologiczne, przez wynaj.dywanie nowych w aznycnaspektow badawczych. Szczegolnie zasluiona dotychczas w badaniachempirycznych lIlad potrzebami jest psychologia, zeby wspomnieeprzykladowo najlbardziej chy:ba zn.anq teori ~ potrzeb hbrahama rHo Maslowa. Wydaje si~ zresztq, ie wiele roinorodnych uj ~epsychologicznych czy tei dzialow psychologii zajmuje si~ wprost lubu'bocznie potrzebami, co bardzo w zbogaca znajomose tego zagadnie­, G. Friedmann, Praca W olcr u chach, Warszawa 1067., Pomijajqc prace scisle psychologiczne, opracowan filozoficznych problemu potrzebjest b ardzo malo. Jednym z bardziej waznych jest bardzo kr6tki rozdzialw k siqzce P. Ricoeura La vol ontaire et l ' i nvolontai re, Paris 1967. Najwi'lcej, jakdotqd, opracowan w polskiej literaturze filozoficznej istnieje w literaturze marksistowskiej.Ale i tu nie rna zbyt wiele. W ostatnich latach ukazalo si ~, zebywspomniec 0 wazniejszych, zaledwie kUka: J. Reykowsk iego, Natura ludzka a p o­trzeby, Etyka 6/1970; D. Polinskiego, N i ekt6re aspekty mar/cSisto1Vsk iej /categ ori!pot r zeby, Stud.ia Filoz. 111974; tegoz, Ludzka for ma reali.zac;li potr zeb, Czlowieki Swiatopoglqd 10/1975 ; E. Lustacz, Potrzeba ;lako kategoria og6lna, tamze., Duz