Nr 270, grudzień 1976 - Znak

PRACA I CZAS WOlNVo e tyczny wymia r przyporzqdkowania. A wi~c nie karoe aktywnezachowanie si~ czlowieka wohec swiata jest pracq. Z grubsza zostatwi~ wydzielony zakres pracy: jest nim aktywne zachowaniesi~ czlowieka wdhec swiata rreezy, podporzqdkowujqce ten swiatczlowiekowi ze wzgl~u na jego niesamowystarczalnosc. Nie jestwi~c pracq .ani zachowanie bierne, ani tei czynne, ktore-go przedmiotemjest drugi ezlowiek. Okreslenie takie dotyczy raczej pewnegoidealu rui stanu faktycznego, i jest oczywiste, ie w plaszczyinieteoretycznej i praktycznej spotyka si~ w tym wzgl~dzie naduzyeia.. . W socjologU przyjdo si~ okreslac tzw. czas wolny przez przeciwieustwo.pracy - jest to ezas wolny od pracy 18. Stqd widac, ze tresctego poj~cia jest bardzo zloiona i romorodna. Przypominajqc slowaprof. M. Ossowskiej, odnoszqce si~ do poj~ia moralnosci, sytuacjaprzypomina sklep na:bialowy, w ktorym znajdujq sip' artykuly bardwr omego pochodzenia. Dodatkowo trzeba jeszcze uwzgl~dnic i to, zepraca na agol rue jest specja1nym typem dzialania, me jest dzialaniemo jednym tylko celu 19. W konkretnym ludzkim dz.ialaniu wspolistniecmoze wiele celow, z ktorych jeden tylko wyznacza prac~ w podanym wyzej okresleniu. A wi~c praca jest aspektem, a nie typemdzialal!1ia. W jednym dzialaniu (akcie ludzkim) odnalezc moma elementy i pracy, i tego, co okresla si~ jako ezas wojny. To bardookomplikuje sytuacj~ poznawczq. W poj~eiu czasu wolnego zawierajq si~ czynne i 'bierne reLacje mif;dzyosdbowe 0 bardziej ezy mniejintymnym .charakterze, znajduje si~ tam sfera religii, moralnosci,kuItury, dzialan i doman estetycznych, relacji spolecZinych, dzialani doznan poznawczych, sport, turys tyka, wypoczynek bierny, dolcefar niente, itd., itp. Wszystko to istnieje w powiqzaniu z potrzebamiludzkimi. Jest to wi~c z,bi6r bardw roznorodnych zachowan ludzkich,kt6re POWrIlq jednosc uzyskujq tylko przez przeciwstawienieich pracy. Rozwaza:t:J.e jednak nie w tej opozycji, ale same W SOlbie,wykazujq duzq Lf6inorodnosc i wainosc dla czlowieka. Obj~cie wsp61­n q naZWq i wsp6lnymi badaniami tych prohlem6w jest stosunkowoniedaWR1ego poohodzen ia. Do niedawna bowiem niekt6re tylkoz problemow wchodzqcych w pojp'cie ezasu wolnego byly wyodr~ibnione, jak na przyklad problemy religii, kultury, p6zniej sportu, itd.Dopiero niedawny rozw6j form pracy, zwiqzany z naukq i technologiq,czyli tzw. rewolucja naukowo-techniczna, przede wszystkimzas automatyzaeja, WIIliosly nowy problem - co robic z czasem uwolnionym,w wymiarze indywLdualnym i spolecznym, od koniecznoscipracy. Okazuje S1