душ<strong>и</strong>, потърс<strong>и</strong>л<strong>и</strong> закр<strong>и</strong>ла, ед<strong>в</strong>а 27 са получ<strong>и</strong>л<strong>и</strong> статут <strong>на</strong> бежанец, а <strong>на</strong> 267е предоста<strong>в</strong>е<strong>на</strong> хуман<strong>и</strong>тар<strong>на</strong> защ<strong>и</strong>та.Общ<strong>и</strong>ят брой <strong>на</strong> рег<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те <strong>в</strong> д<strong>и</strong>рекц<strong>и</strong>я „Бюро по труда“ л<strong>и</strong>ца спредоста<strong>в</strong>ен статут <strong>на</strong> бежанец <strong>и</strong>л<strong>и</strong> хуман<strong>и</strong>тар<strong>на</strong> защ<strong>и</strong>та е 29, като 18 оттях са започ<strong>на</strong>л<strong>и</strong> работа още през 2008 г., а едно л<strong>и</strong>це е <strong>в</strong>ключено <strong>в</strong> курсза обучен<strong>и</strong>е <strong>на</strong> <strong>в</strong>ъзрастн<strong>и</strong>.4.1.3. Проф<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>и</strong>м<strong>и</strong>грант<strong>и</strong>теТоз<strong>и</strong> раздел предста<strong>в</strong>я <strong>на</strong>й-з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>м<strong>и</strong>те <strong>и</strong>м<strong>и</strong>грантск<strong>и</strong> груп<strong>и</strong> у <strong>на</strong>с с техн<strong>и</strong>теотл<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> особеност<strong>и</strong>, модел<strong>и</strong> <strong>на</strong> устано<strong>в</strong>я<strong>в</strong>ане <strong>и</strong> <strong>на</strong>глас<strong>и</strong> спрямож<strong>и</strong><strong>в</strong>ота <strong>в</strong> стра<strong>на</strong>та <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>емното общест<strong>в</strong>о. Информац<strong>и</strong>ята е с<strong>и</strong>нтез <strong>на</strong>публ<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>на</strong> <strong>и</strong>зследо<strong>в</strong>ател<strong>и</strong>, проуч<strong>в</strong>ал<strong>и</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те общност<strong>и</strong> след2000 г. За <strong>в</strong>сяка отдел<strong>на</strong> група е трудно да се определ<strong>и</strong> точн<strong>и</strong>ят брой, както<strong>и</strong> да се даде процентно разпределен<strong>и</strong>е <strong>на</strong> члено<strong>в</strong>ете по демографск<strong>и</strong>(<strong>в</strong>ъзраст, пол, брачен статут, образо<strong>в</strong>ателно ра<strong>в</strong>н<strong>и</strong>ще) <strong>и</strong> <strong>и</strong>коном<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>(<strong>в</strong><strong>и</strong>д заетост, н<strong>и</strong><strong>в</strong>о <strong>на</strong> заплащане <strong>и</strong> т.н.) характер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>, тъй като оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ал<strong>на</strong>та<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ка не съб<strong>и</strong>ра так<strong>и</strong><strong>в</strong>а данн<strong>и</strong>.Им<strong>и</strong>грант<strong>и</strong>те <strong>в</strong> Българ<strong>и</strong>я, разглеждан<strong>и</strong> по държа<strong>в</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong> про<strong>и</strong>зход, оформятд<strong>в</strong>е осно<strong>в</strong>н<strong>и</strong> груп<strong>и</strong>, форм<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>в</strong>ъз осно<strong>в</strong>а <strong>на</strong> сходст<strong>в</strong>ата <strong>в</strong> техн<strong>и</strong>ягенез<strong>и</strong>с <strong>и</strong> модел<strong>и</strong> <strong>на</strong> устано<strong>в</strong>я<strong>в</strong>ане: „стар<strong>и</strong>те“ <strong>и</strong> „но<strong>в</strong><strong>и</strong>те“ общност<strong>и</strong>. Раздел<strong>и</strong>тел<strong>на</strong>тал<strong>и</strong>н<strong>и</strong>я между тях са <strong>в</strong>ремето <strong>и</strong> <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>нът <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>гане <strong>в</strong> стра<strong>на</strong>та,а <strong>и</strong>менно пред<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> след 1989 г. Към „стар<strong>и</strong>те“ общност<strong>и</strong> се ч<strong>и</strong>слят<strong>в</strong><strong>и</strong>ет<strong>на</strong>мската, руската, арабската <strong>и</strong> афр<strong>и</strong>канската. „Но<strong>в</strong><strong>и</strong>те“ <strong>и</strong>м<strong>и</strong>грант<strong>и</strong> сас про<strong>и</strong>зход от К<strong>и</strong>тай <strong>и</strong> е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>те стран<strong>и</strong>.Данн<strong>и</strong>те <strong>на</strong> стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ката от последн<strong>и</strong>те год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> показ<strong>в</strong>ат устойч<strong>и</strong><strong>в</strong>о<strong>на</strong>раст<strong>в</strong>ане <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>доб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те статут <strong>на</strong> постоянно <strong>и</strong> продълж<strong>и</strong>телно преб<strong>и</strong><strong>в</strong>а<strong>в</strong>ане<strong>в</strong> Българ<strong>и</strong>я граждан<strong>и</strong> от Македон<strong>и</strong>я <strong>и</strong> зас<strong>и</strong>лен<strong>и</strong> потоц<strong>и</strong> <strong>на</strong> хораот Рус<strong>и</strong>я, Украй<strong>на</strong> <strong>и</strong> Вел<strong>и</strong>кобр<strong>и</strong>тан<strong>и</strong>я.4.1.3.1. Македонц<strong>и</strong>След като <strong>в</strong><strong>и</strong>з<strong>и</strong>те за стран<strong>и</strong>те от Шенгенското споразумен<strong>и</strong>е бяха част<strong>и</strong>чнопремах<strong>на</strong>т<strong>и</strong> за българск<strong>и</strong> граждан<strong>и</strong>, много граждан<strong>и</strong> <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>я,Молдо<strong>в</strong>а, Сърб<strong>и</strong>я, Украй<strong>на</strong> <strong>и</strong> Рус<strong>и</strong>я започ<strong>на</strong>ха процедура по пр<strong>и</strong>доб<strong>и</strong><strong>в</strong>ането<strong>на</strong> българско гражданст<strong>в</strong>о <strong>на</strong> осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е българск<strong>и</strong> про<strong>и</strong>зход.Изслед<strong>в</strong>ане <strong>на</strong> д-р Не<strong>в</strong>е<strong>на</strong> Д<strong>и</strong>мо<strong>в</strong>а разкр<strong>и</strong><strong>в</strong>а, че за няко<strong>и</strong> македонц<strong>и</strong>българското гражданст<strong>в</strong>о е <strong>в</strong>ъзможност за <strong>на</strong>пускане <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>я <strong>и</strong> Българ<strong>и</strong>яс цел пъту<strong>в</strong>ане <strong>и</strong> работа <strong>в</strong> стран<strong>и</strong>те от ЕС. Голямата част от канд<strong>и</strong>дат<strong>и</strong>те,се каз<strong>в</strong>а <strong>в</strong> <strong>и</strong>зслед<strong>в</strong>ането, се състо<strong>и</strong> от млад<strong>и</strong> македонц<strong>и</strong> (до около 25год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>), ко<strong>и</strong>то учат <strong>в</strong> българск<strong>и</strong> ун<strong>и</strong><strong>в</strong>ерс<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> <strong>и</strong> са от Скоп<strong>и</strong>е <strong>и</strong>л<strong>и</strong> от друг<strong>и</strong>теголем<strong>и</strong> градо<strong>в</strong>е <strong>в</strong> Македон<strong>и</strong>я, като Б<strong>и</strong>толя <strong>и</strong>л<strong>и</strong> Охр<strong>и</strong>д. Най-общо очер-96
тан<strong>и</strong>те <strong>на</strong>глас<strong>и</strong> са, че българското гражданст<strong>в</strong>о ос<strong>и</strong>гуря<strong>в</strong>а н<strong>и</strong>ска це<strong>на</strong> <strong>на</strong>образо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ето <strong>и</strong>м <strong>в</strong> Българ<strong>и</strong>я <strong>и</strong> с<strong>в</strong>ободно без<strong>в</strong><strong>и</strong>зо<strong>в</strong>о д<strong>в</strong><strong>и</strong>жен<strong>и</strong>е <strong>в</strong> рамк<strong>и</strong>те<strong>на</strong> Е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>я съюз. „Вс<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> те не харес<strong>в</strong>ат Българ<strong>и</strong>я <strong>и</strong> оп<strong>и</strong>с<strong>в</strong>ат градо<strong>в</strong>етен<strong>и</strong> като с<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> непр<strong>и</strong><strong>в</strong>етл<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong>, а българ<strong>и</strong>те като студен<strong>и</strong> <strong>и</strong> д<strong>и</strong>станц<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>.Много ясно <strong>и</strong>зразя<strong>в</strong>ат желан<strong>и</strong>е да не се устано<strong>в</strong>ят да ж<strong>и</strong><strong>в</strong>еят <strong>в</strong> Българ<strong>и</strong>я, дане се спр<strong>и</strong>ятелят <strong>и</strong>л<strong>и</strong> оженят за българ<strong>и</strong>.“ С друг<strong>и</strong> дум<strong>и</strong>, порад<strong>и</strong> отсъст<strong>в</strong><strong>и</strong>е<strong>на</strong> <strong>на</strong>мерен<strong>и</strong>я за трайно засел<strong>в</strong>ане групата е пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>сле<strong>на</strong> към <strong>в</strong>ременнопреб<strong>и</strong><strong>в</strong>а<strong>в</strong>ащ<strong>и</strong>те <strong>на</strong> тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>ята <strong>на</strong> стра<strong>на</strong>та транз<strong>и</strong>тн<strong>и</strong> м<strong>и</strong>грант<strong>и</strong>.Друга част от македонц<strong>и</strong>те, ко<strong>и</strong>то учат <strong>и</strong>л<strong>и</strong> работят <strong>в</strong> Българ<strong>и</strong>я, <strong>и</strong>матродн<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, пр<strong>и</strong>ятел<strong>и</strong>, б<strong>и</strong>знес <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong>нт<strong>и</strong>мен партньор <strong>и</strong> съот<strong>в</strong>етно разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><strong>на</strong>глас<strong>и</strong> относно престоя с<strong>и</strong>. Порад<strong>и</strong> дългосрочн<strong>и</strong>те с<strong>и</strong> плано<strong>в</strong>е за <strong>на</strong>м<strong>и</strong>ране<strong>на</strong> работа, закупу<strong>в</strong>ане <strong>на</strong> собст<strong>в</strong>еност <strong>и</strong> устано<strong>в</strong>я<strong>в</strong>ане за постоянноте полагат ус<strong>и</strong>л<strong>и</strong>е да <strong>на</strong>учат <strong>и</strong> <strong>и</strong>зполз<strong>в</strong>ат българск<strong>и</strong>я ез<strong>и</strong>к. „Няко<strong>и</strong> <strong>в</strong>ъзпр<strong>и</strong>ематсебе с<strong>и</strong> като македонц<strong>и</strong> с българск<strong>и</strong> паспорт, македонц<strong>и</strong> от българск<strong>и</strong>про<strong>и</strong>зход, македоно-българ<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>в</strong> малък брой крайн<strong>и</strong> случа<strong>и</strong> <strong>на</strong>р<strong>и</strong>чатсебе с<strong>и</strong> българ<strong>и</strong>. Пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те, порад<strong>и</strong> ко<strong>и</strong>то канд<strong>и</strong>датст<strong>в</strong>ат за българскогражданст<strong>в</strong>о, са по-доброто образо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е <strong>в</strong> Българ<strong>и</strong>я, по-добр<strong>и</strong> <strong>в</strong>ъзможност<strong>и</strong>за работа, по-голяма държа<strong>в</strong>а, която е член <strong>на</strong> ЕС“ (Д<strong>и</strong>мо<strong>в</strong>а 2008).Члено<strong>в</strong>е <strong>на</strong> таз<strong>и</strong> група <strong>в</strong>същност създа<strong>в</strong>ат дом <strong>на</strong> д<strong>в</strong>е места <strong>и</strong> <strong>и</strong>зп<strong>и</strong>т<strong>в</strong>атлоялност към д<strong>в</strong>е държа<strong>в</strong><strong>и</strong> (<strong>и</strong>зя<strong>в</strong>я<strong>в</strong>ат желан<strong>и</strong>е да гласу<strong>в</strong>ат <strong>и</strong> <strong>в</strong> д<strong>в</strong>ете държа<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> проя<strong>в</strong>я<strong>в</strong>ат <strong>и</strong>нтерес към процес<strong>и</strong> <strong>и</strong> съб<strong>и</strong>т<strong>и</strong>я, засягащ<strong>и</strong> <strong>и</strong> Българ<strong>и</strong>я, <strong>и</strong>Македон<strong>и</strong>я). Предсто<strong>и</strong> публ<strong>и</strong>ку<strong>в</strong>ането <strong>на</strong> цялостно задълбочено <strong>и</strong>зслед<strong>в</strong>ане<strong>на</strong> м<strong>и</strong>грац<strong>и</strong>онн<strong>и</strong>те д<strong>в</strong><strong>и</strong>жен<strong>и</strong>я <strong>на</strong> македонск<strong>и</strong> граждан<strong>и</strong> към Българ<strong>и</strong>я(Барз<strong>и</strong>нска 2009).Както беше отбелязано, раздел<strong>и</strong>тел<strong>на</strong>та л<strong>и</strong>н<strong>и</strong>я между <strong>на</strong>й-з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>м<strong>и</strong>те<strong>и</strong>м<strong>и</strong>грантск<strong>и</strong> груп<strong>и</strong> е преходът от държа<strong>в</strong>но контрол<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> към пазар<strong>на</strong><strong>и</strong>коном<strong>и</strong>ка. „Стар<strong>и</strong>те“ общност<strong>и</strong> са резултат <strong>на</strong> д<strong>в</strong>устранн<strong>и</strong> спогодб<strong>и</strong>(арабск<strong>и</strong> стран<strong>и</strong>), трудо<strong>в</strong><strong>и</strong> споразумен<strong>и</strong>я (В<strong>и</strong>ет<strong>на</strong>м) <strong>и</strong> тесн<strong>и</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong><strong>в</strong>ръзк<strong>и</strong> (б<strong>и</strong><strong>в</strong>ша СССР) между Българ<strong>и</strong>я <strong>и</strong> съот<strong>в</strong>етн<strong>и</strong>те държа<strong>в</strong><strong>и</strong>. Сходст<strong>в</strong>ата<strong>в</strong> тяхното състоян<strong>и</strong>е <strong>и</strong> раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>е се дължат <strong>на</strong> то<strong>в</strong>а, че тез<strong>и</strong> <strong>в</strong>за<strong>и</strong>моотношен<strong>и</strong>ябяха прекъс<strong>на</strong>т<strong>и</strong> след <strong>на</strong>стъп<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong> промен<strong>и</strong>.4.1.3.2. В<strong>и</strong>ет<strong>на</strong>мск<strong>и</strong>те <strong>и</strong>м<strong>и</strong>грант<strong>и</strong>В края <strong>на</strong> 70-те год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>на</strong> XX <strong>в</strong>. между Българ<strong>и</strong>я <strong>и</strong> В<strong>и</strong>ет<strong>на</strong>м се подп<strong>и</strong>с<strong>в</strong>атрудо<strong>в</strong>о споразумен<strong>и</strong>е <strong>и</strong> тук са <strong>и</strong>зпратен<strong>и</strong> голям брой (около 15 000) работн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>за нужд<strong>и</strong>те <strong>на</strong> предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>ята <strong>и</strong> стро<strong>и</strong>телст<strong>в</strong>ото. Споразумен<strong>и</strong>етопр<strong>и</strong>ключ<strong>в</strong>а през 1990 г. <strong>и</strong> не е подно<strong>в</strong>ено. От средата <strong>на</strong> 90-те год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>е рег<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> но<strong>в</strong>а <strong>в</strong>ъл<strong>на</strong>, <strong>в</strong> която голяма част от пред<strong>и</strong>шн<strong>и</strong>те работн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>се за<strong>в</strong>ръщат като <strong>и</strong>коном<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong> <strong>и</strong>м<strong>и</strong>грант<strong>и</strong> с <strong>на</strong>мерен<strong>и</strong>е за трайноустано<strong>в</strong>я<strong>в</strong>ане, пред<strong>и</strong>мно <strong>в</strong> Соф<strong>и</strong>я. Но<strong>в</strong>опр<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>г<strong>на</strong>л<strong>и</strong>те поддържат добр<strong>и</strong>отношен<strong>и</strong>я с д<strong>и</strong>пломат<strong>и</strong>ческата м<strong>и</strong>с<strong>и</strong>я <strong>на</strong> В<strong>и</strong>ет<strong>на</strong>м порад<strong>и</strong> отсъст<strong>в</strong><strong>и</strong>ето <strong>на</strong>пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> за <strong>м<strong>и</strong>грац<strong>и</strong>я</strong>та.97
- Page 3 and 4:
Тенденциив трансгр
- Page 5 and 6:
СъдържаниеРезюме 7
- Page 7 and 8:
Марин ЛесенскиРезю
- Page 9 and 10:
Да се почувстваш ка
- Page 11 and 12:
те на пазара на тру
- Page 13 and 14:
ределени историчес
- Page 15 and 16:
за задълбочаване н
- Page 17 and 18:
Първа частГеорги А
- Page 19 and 20:
Фиг. 1.6. Безработица
- Page 21 and 22:
Заплатите в Българ
- Page 23 and 24:
Фиг. 1.12. Чужди инвес
- Page 25 and 26:
Втора частАктуални
- Page 27 and 28:
В литературата същ
- Page 29 and 30:
мационните и комун
- Page 31 and 32:
Фиг. 2.1. Промяна в ме
- Page 33 and 34:
Фиг. 2.3. Приток на им
- Page 35 and 36:
Георги Ангелов2.2. П
- Page 37 and 38:
дължи на начина на
- Page 39 and 40:
Фиг. 2.9. Сравнение н
- Page 41 and 42:
Фиг. 2.12. Компенсаци
- Page 43 and 44:
Фиг. 2.14. Общо: Компе
- Page 45 and 46: Фиг. 2.17. Сравнение н
- Page 47 and 48: Георги Ангелов, Зве
- Page 49 and 50: Таблица 2.3. Брой на
- Page 51 and 52: Фиг. 2.23. Задържани ч
- Page 53 and 54: Фиг. 2.26. Население с
- Page 55 and 56: Фиг. 2.28. Чуждестран
- Page 57 and 58: Може да се твърди, ч
- Page 59 and 60: Трета частЗвезда В
- Page 61 and 62: ропейска политика,
- Page 63 and 64: 3.2. Сфери на компете
- Page 65 and 66: ни работници 6 и зa Д
- Page 67 and 68: През 2005 г. Европейс
- Page 69 and 70: 3.3. Компетентни нац
- Page 71 and 72: 3.4. Управленски инс
- Page 73 and 74: Международната орг
- Page 75 and 76: гария и Национален
- Page 77 and 78: граждани, живеещи в
- Page 79 and 80: произход има бърз и
- Page 81 and 82: Важно е обаче този
- Page 83 and 84: от имигрантски про
- Page 85 and 86: migration and mobility partnerships
- Page 87 and 88: Четвърта частАнали
- Page 89 and 90: Фиг. 4.1. Чужди гражд
- Page 91 and 92: Фиг. 4.3. Предпочитан
- Page 93 and 94: Фиг. 4.5. По-големи гр
- Page 95: Фиг. 4.6. Топ 10 страни
- Page 99 and 100: През последното де
- Page 101 and 102: По данни от изследв
- Page 103 and 104: Немалка част от тез
- Page 105 and 106: Поставянето на акц
- Page 107 and 108: д-р Евгения Маркова
- Page 109 and 110: 4.2.2. Остров Родос ка
- Page 111 and 112: тения вариант). Пре
- Page 113 and 114: гално, докато този
- Page 115 and 116: 4.2.5. Опит с пазара н
- Page 117 and 118: те осигуровки, нито
- Page 119 and 120: шила това за толков
- Page 121 and 122: попълване на прост
- Page 123 and 124: изпращане средно н
- Page 125 and 126: които сами са били
- Page 127 and 128: ПриложениеПрофил н
- Page 129 and 130: д-р Евгения Маркова
- Page 131 and 132: Таблица 4.3. Българс
- Page 133 and 134: различни държави. Д
- Page 135 and 136: Извадката от 2005 г. е
- Page 137 and 138: Таблица 4.5. Текущ за
- Page 139 and 140: 4.3.5. ОбразованиеОбр
- Page 141 and 142: но към момента на и
- Page 143 and 144: един от интервюира
- Page 145 and 146: Таблица 4.8. Категор
- Page 147 and 148:
2005 г. и три четвърти
- Page 149 and 150:
Таблица 4.10. Месечно
- Page 151 and 152:
4.3.8. Сплотеност в ра
- Page 153 and 154:
но е обаче подобни
- Page 155 and 156:
Таблица 4.12. Честота
- Page 157 and 158:
проблем на работа,
- Page 159 and 160:
Таблица 4.13. Доброво
- Page 161 and 162:
към кварталите си в
- Page 163 and 164:
миката на страдани
- Page 165 and 166:
тези изводи се нала
- Page 167 and 168:
България, все ще им
- Page 169 and 170:
работа, останаха са
- Page 171 and 172:
да съществувам. Че
- Page 173 and 174:
4.4.13. Професията „б
- Page 175 and 176:
оправят, всички ще
- Page 177 and 178:
6.7.8.9.ализират чужди
- Page 179 and 180:
3.4.5.ка) и имиграцият
- Page 181 and 182:
8.9.Националната стр
- Page 183 and 184:
● извършване на пе