pobierz - Nestor - Czasopismo artystyczne
pobierz - Nestor - Czasopismo artystyczne
pobierz - Nestor - Czasopismo artystyczne
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Heraldyka Nieznany projekt wydania Korony polskiej<br />
panowaniem rosyjskim i austriackim. Brak literatury<br />
oraz możliwości weryfikacji źródeł dotyczących<br />
sytuacji szlachty pod panowaniem pruskim,<br />
w obecnym momencie nie pozwala nam nic powiedzieć<br />
o roli, jaką pełniło tam dzieło Niesieckiego.<br />
Na podstawie przedstawionej wyżej praktyki<br />
legitymacji szlacheckich stosowanej w zaborze<br />
austriackim i rosyjskim widzimy, że jeszcze przed<br />
utworzeniem urzędu heroldii szlachta w dziele Niesieckiego<br />
widziała niezbędne źródło do wywodów<br />
swego pochodzenia. W tej sprawie, 23 października<br />
1826 r. Rada Obywatelska z województwa<br />
sandomierskiego skierowała do Senatu Królestwa<br />
Polskiego projekt ponownego wydania Korony<br />
polskiej 12 . Pomysł ten miał wyjść naprzeciw<br />
trudnościom, jakie napotyka szlachta w zdobyciu<br />
dowodów swego pochodzenia. W tomie dodatkowym<br />
miały się znaleźć rodziny, które uzyskały nobilitację<br />
już po wydaniu pierwszym dzieła w latach<br />
1728-1743. Należało wezwać rodziny, które Niesiecki<br />
uwzględnił w herbarzu, by te dołączyły nowe<br />
dane do swoich genealogii. Rady Obywatelskie,<br />
które rozpoznawały dowody szlachectwa, miały<br />
przekazywać wiarygodne wywody redakcji nowego<br />
herbarza. Dla ułatwienia szlachcie nabycia herbarza,<br />
na jego druk miał być ogłoszony konkurs.<br />
Mieli do niego stanąć wszyscy drukarze Królestwa<br />
Polskiego. Pierwsze koszty druku i redakcji dzieła<br />
zamierzano pokryć ze Skarbu Publicznego, a następnie<br />
zwrócić je z zysków prenumeraty. Na ten<br />
projekt w aktach heroldii zachowała się odpowiedź<br />
Michała Potockiego. Przyznał on, że przedrukowanie<br />
dzieła Niesieckiego byłoby bardzo przydatne,<br />
jednak ani deputacja senatu, ani senat nie mają na<br />
to funduszy. Tu padła sugestia, że może takowe<br />
fundusze znalazłby rząd. Potocki uznał, że legitymacji<br />
szlacheckich nie można opierać wyłącznie<br />
na podstawie Korony polskiej, ale jeśliby doszło<br />
do ponownego druku herbarza, to należałoby go<br />
wzbogacić o listę nowej szlachty powstałej za<br />
obecnych rządów i listę nobilitowanych uwzględnionych<br />
w dawnych konstytucjach sejmowych 13 .<br />
W zachowanych dokumentach heroldii nie odnaj-<br />
12. AGAD, Heroldia Królestwa Polskiego, sygn. 1, k. 33-<br />
34. Do czasu utworzenia heroldii, prawo legitymizacji<br />
miał Senat Królestwa Polskiego.<br />
13. Ibidem, k. 35.<br />
dujemy dalszego ciągu sprawy ponownego druku<br />
Korony polskiej.<br />
Projekt ten wówczas upadł, a ideę sandomierzan<br />
zrealizował dopiero Jan Nepomucen<br />
Bobrowicz, który wydał w Lipsku, w latach 1839-<br />
1846, Herbarz polski Kaspra Niesieckiego 14 . Nowe<br />
wydawnictwo rozszerzono o dopełnienia wywodów<br />
szlacheckich z prac późniejszych heraldyków:<br />
Wojciecha Wielądka, Stanisława Duńczewskiego,<br />
Ewarysta Andrzeja Kuropatnickiego, Ignacego<br />
Krasickiego i nadesłanych dokumentów rodzinnych.<br />
W pewnym sensie była to realizacja postulatów<br />
przedstawionych w projekcie z 1826 r. Ponadto<br />
tom pierwszy został wzbogacany o rozprawy<br />
Joachima Lelewela: Dostojności i urzędy ziemskie<br />
i nadworne, tudzież zaszczyty i tytuły oraz Herby<br />
w Polszcze. Bobrowicz, w wydanym przez siebie<br />
dziele pozostawił ślad własnej twórczości: Dodatek<br />
do herbarza 15 . Przedsięwzięcie Bobrowicza, któremu<br />
przyświecał niewątpliwie cel komercyjny, spotkało<br />
się z pozytywnymi i negatywnymi opiniami 16 .<br />
Herbarz ukazał się nakładem firmy „Breitkopf und<br />
Härtel”, co już zapewniało drukowi wysoki poziom<br />
estetyczny. O nastawieniu na zyski świadczy przygotowanie,<br />
poza egzemplarzami zwykłymi, także<br />
exemplarzy wytwornych na welinowym papierze<br />
francuzkim, z wyzłacanymi brzegami i stosownie<br />
wspaniałą oprawą (...), jako też wytwornych exemplarzy<br />
z jak najpiękniej kolorowanemi herbami,<br />
a w stosownych miejscach złotem lub srebrem<br />
14. Herbarz polski Kaspra Niesieckiego S. J. Powiększony<br />
dodatkami z późniejszych autorów, rękopisów,<br />
dowodów urzędowych i wydany przez Jana Nep. Bobrowicza,<br />
t. I-X., Lipsk 1839-1846.<br />
15. Dodatek do Herbarza polskiego ks. Kaspra Niesieckiego<br />
obejmujący dalsze rodowodowe wiadomości<br />
niektórych familji w tem dziele umieszczonych,<br />
i wszystkie szlacheckie familie przez tegoż<br />
nie umieszczone a przez późniejszych heraldyków<br />
wspomniane, jako też te, których szlachectwo według<br />
wierzytelnych dokumentów, żadnej niepodpada<br />
wątpliwości: zebrany i ułożony przez Jana Nep.<br />
Bobrowicza, [w:] Herbarz polski Kaspra Niesieckiego<br />
S. J., t. X, Lipsk 1844, s. 1-508.<br />
16. H. Batorowska, Jan Nepomucen Bobrowicz polski<br />
wydawca i księgarz w Saksonii w czasach Wielkiej<br />
Emigracji, Kraków 1992, s. 58-63; eadem: Sukcesy<br />
i porażki edytorskie Jana Nepomucena Bobrowicza,<br />
„Rocznik Naukowo-Dydaktyczny Wyższej Szkoły Pedagogicznej<br />
w Krakowie”, 1993, z. 155, s. 199-201.
Change language