pobierz - Nestor - Czasopismo artystyczne

Historia Walki polsko-ukraińskie na Lubelszczyźnie
Policji Pomocniczej oraz wioskom, w których znajdowały
się komórki OUN, bazy wypadowe UPA
oraz oddziały samoobrony. Jednak już następnego
dnia koncentracji, wspierający oddziały AK, oddział
partyzancki BCh Stanisława Basaja ps. „Ryś”,
stoczył walkę z nacierającym na wieś Prehoryłe,
5. Pułkiem Policyjnym SS, wspartym Ukraińcami
z okolicznych baz samoobrony. W wyniku zaistniałej
sytuacji, aby uprzedzić kolejne akcje niemieckoukraińskie,
zaplanowano uderzenie na wsie Sahryń,
Uhrynów, Szychowice i Łasków. 12 10 marca
1944 roku przyniósł początek realizacji polskich
planów. Spalono wymienione wyżej wioski, zabijając
mniejszą lub większą część mieszkańców.
Największym echem spośród przeprowadzonych
ataków odbiła się akcja na wieś Sahryń. W ataku
wzięło udział około pięciuset żołnierzy AK, wspartych
przez bechowców „Rysia”. Po stronie ukraińskiej
znajdowało się sześćdziesięciu policjantów
oraz oddział samoobrony. Opór ukraiński szybko
przełamano, po czym zaczęto wyciągać ludność
cywilną z chat i różnych kryjówek. Tak wspomina
atak jedna z mieszkanek Sahrynia: Strzelili do
mojego ojca, potem do mojej mamy. Po mamie
zabili kuzyna mojego męża, a sąsiad zdołał uciec.
Teraz przystąpili do mojej córki (...) dostała kulę
w szyję (…) zaczęli strzelać do mnie. Dostałam
trzy kule… Córka zmarła szybko. Banda myślała,
że ze mną koniec i podeszli do babci… Zabili ją
(…) zapalili chatę i odeszli. 13 Podczas ataku na
wieś zginęło, według różnych źródeł, od dwustu
do sześciuset-ośmiuset mieszkańców. Spalono
cerkiew oraz dwieście osiemdziesiąt gospodarstw.
O mały włos ofiarami partyzantów nie zostałyby
polskie rodziny mieszkające w Sahryniu, jednak
po wylegitymowaniu puszczono je wolno. Następnie
polskie oddziały ruszyły w stronę Werbkowic,
zdobywając i paląc po drodze wsie: Alojzów,
Brzeziny, Bereźnia, Dęby, Sahryń-Kolonię
oraz Malice, Metelin, Strzyżowiec, Turkowice,
Wronowice, Mircze, Prehoryłe, Terebiń, Terebiniec
i Wereżyn. Jednak atak na Werbkowice
załamał się, gdyż miejscowość była obsadzo-
12. G. Motyka, Tak było w Bieszczadach, s. 187.
13. Polacy i Ukraińcy pomiędzy dwoma systemami totalitarnymi
1942-1945, cz. 1, Warszawa-Kijów 2005,
s. 1251.
na przez dobrze umocnione jednostki niemieckie.
Niepowodzeniem zakończył się także atak
przeprowadzony przez zgrupowanie „Lecha”
na Uhrynów, gdzie znajdował się, podobnie
jak w Werbkowicach, silny garnizon niemiecki.
W wyniku niepowodzenia akcji, oddziały polskie
wycofały się w okolice Komarowa, paląc po drodze
ukraińskie wsie Mołożów, Miętkie oraz Starą Wieś.
W związku z akcjami antyukraińskimi prowadzonymi
przez polskie podziemie, na teren Zamojszczyzny
przeszedł z Wołynia kureń UPA
„Hałajda”. Jednym z jego głównych celów było
utworzenie silnego zgrupowania partyzanckiego,
zagradzającego ewentualne drogi polskiego ataku
na Lwów, oraz zlikwidowanie lub wygnanie całej
ludności polskiej za granice Chełmszczyzny. 14
Początek kwietnia 1944 roku przyniósł falę
ukraińskich ataków na wsie polskie. Podczas ataków
na Podłodów, Żerniki oraz Rokitno, wywiązały
się zacięte walki z polską samoobroną. Upowcy
opanowali Żerniki, oraz zabili stu mieszkańców
wsi Łubcze. Generalny atak na skupiska ludności
polskiej zaplanowany został na Wielkanoc 9-10
kwietnia 1944 roku. Całkowicie zaskoczone oddziały
AK zostały po całodziennej walce wyparte
ze wsi Pasadów, zajmując pozycję wzdłuż rzeki
Huczwy. Był to duży sukces UPA w tym rejonie,
gdyż wraz z polskimi partyzantami uciekła także
ludność cywilna. 17 kwietnia przyniósł kolejne zabójstwa
Polaków. We wsi Rzeczka UPA zabiła tego
dnia piętnastu mieszkańców, zaś dwa dni później
sotnia „Jahody” zrównała z ziemią Steniatyn.
W powiecie Lubaczów, utworzona z dezerterów
z Ukraińskiej Policji Pomocniczej sotnia UPA
dowodzona przez Iwana Szpontaka ps. „Zaliźniak”,
spaliła 19 kwietnia wieś Rudkę, mordując
pięćdziesięciu ośmiu Polaków, zaś 25 kwietnia
zniszczyła Wólkę Krowicką. 27 kwietnia w rejonie
wsi Ulicko-Seredkiewicz, upowcy zabili
pięćdziesięciu pięciu mężczyzn i pięć kobiet. 15
4 maja sotnia „Zaliźniaka” zaatakowała Cieszanów,
zabijając kilku Polaków, zaś 13 maja jej ofiarą
padła kolonia Frajweld, gdzie zginęło dziewięciu
mieszkańców. 16 Jako reakcję na ataki ukraińskie,
14. G. Motyka, Od Rzezi Wołyńskiej…, s. 296.
15. Tamże, s. 297.
16. Tamże, s. 298.