pobierz - Nestor - Czasopismo artystyczne
pobierz - Nestor - Czasopismo artystyczne
pobierz - Nestor - Czasopismo artystyczne
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Zapisane poematem Historia obrazu Najświętszej Maryi Panny Sokalskiej<br />
Cały utwór stanowi, zgodnie z intencją Jabłonowskiego,<br />
poetyckie wotum, jakie składa Matce<br />
Boskiej. Podobnie czynił jego ojciec, hetman<br />
Stanisław Jan Jabłonowski wspólnie z inną ważną<br />
postacią historyczną wymienioną przez autora<br />
w Historii, hetmanem Szczęsnym Potockim. Od<br />
nich Matka Boska Sokolska odbierała już szczególne<br />
hołdy - podziękowania za zwycięstwa wojenne<br />
w walce z niewiernymi muzułmanami, zagrażającymi<br />
wolności ziem wschodnich dawnej<br />
Rzeczypospolitej:<br />
Od nich o Panno chorągwie i łupy,<br />
I wystawione mogiły i trupy,<br />
Pogańskie niegdyś, Panno, odbierała. (s. 20)<br />
Poeta pragnie przekazać także swój dar<br />
w postaci tego utworu, dlatego zwraca się do Matki<br />
Boskiej z następującą prośbą:<br />
Odbierz ode mnie o Matko wspaniała<br />
Ten wiersz, którym ja i w duchu i krzykiem,<br />
Wyznaję żem jest Twoim niewolnikiem. (s. 20)<br />
Poeta pragnie w ten sposób wyrazić swoje<br />
zaangażowanie religijne w typowo barokowej<br />
formie pobożności maryjnej. Jabłonowski pod koniec<br />
życia uczestniczył bardzo aktywnie w rozmaitych<br />
formach kultu religijnego. Świadectwem tego<br />
uczestnictwa są ostatnie wersy utworu, w których<br />
pisze:<br />
A od mych braci ojców bernardynów<br />
Cnót naśladowców Franciszka i synów<br />
Odbieraj Pani i Matko Żywota,<br />
Modlitwy, pienia, msze święte i wota. (s. 20)<br />
Autor podkreśla, że czerpał z archiwów,<br />
a tym samym poświadcza istnienia historycznych<br />
przekazów, dotyczących obrazu. Posiadanie długiej<br />
historii, obojętne czy dotyczy to rodu szlacheckiego,<br />
czy arystokratycznego, miało duży walor<br />
dla ówczesnych ludzi. To samo możemy powiedzieć<br />
o rzeczach materialnych, w tym tak szczególnych<br />
jak przedmioty kultu religijnego. Posiadanie<br />
długiej i bogatej historii, związanej przecież<br />
z początkami chrześcijaństwa na Litwie, czasami<br />
panowania Władysława Jagiełły, przedstawione-<br />
go w tej narracji wraz z żoną Jadwigą jako gorliwi<br />
krzewiciele nowej religii „uszlachetniało” narrację<br />
Jabłonowskiego.<br />
W Historii obrazu Najświętszej Maryi Panny<br />
niemałe znaczenie ma również fakt przywołania<br />
imienia Władysława Jagiełły, jednego z najsłynniejszych<br />
polskich królów. W czasie jego panowania,<br />
w 1410 r. doszło do zwycięskiej bitwy pod Grunwaldem.<br />
Kronikarze przedstawiali króla Jagiełłę<br />
jako gorliwego chrześcijanina, który słuchał kilku<br />
mszy dziennie i dużo się modlił.<br />
Opisane przez Jabłonowskiego działania<br />
króla Władysława na Litwie znajdują swoje<br />
odzwierciedlenie w zapamiętałej akcji misyjnej<br />
pierwszego historycznego władcy Polski, Mieszka,<br />
utrwalonej w przekazach. Takie ujęcie ukazujące<br />
podobieństwo historyczne związane z przyjęciem<br />
chrześcijaństwa w dziejach obu narodów związanych<br />
unią, w odwołaniu do powszechnie znanych<br />
faktów dziejowych, jest potwierdzeniem tej wspólnoty.<br />
W ten sposób dochodzimy do ukazania jeszcze<br />
jednego wymiaru literatury religijnej - przedstawia<br />
postulat jedności, podkreśla wspólnotę<br />
religijną i kulturową Polski i Litwy. Należy również<br />
dodać, że w roku powstania utworu - 1728, Polska<br />
i Litwa związane były unią personalną z Saksonią.<br />
Sława wielkich zwycięstw historycznych w poemacie<br />
Jabłonowskiego prowadzi do konkluzji, że<br />
wyznaczają one pewną zamkniętą epokę, ograniczoną<br />
datami bitwy grunwaldzkiej i odsieczy wiedeńskiej<br />
z roku 1683. Ostatnim wielkim wodzem<br />
w takim ujęciu był Jan III Sobieski, zaś ostatnim<br />
z wielkich hetmanów koronnych - ojciec poety, Stanisław<br />
Jan Jabłonowski, jeden z najważniejszych<br />
politycznych sojuszników Sobieskiego.<br />
Poemat wojewody ruskiego nie zawiera<br />
opisu samego obrazu sokalskiego. Jak możemy<br />
się domyślać, ten maryjny wizerunek otoczony<br />
w czasach autora żywym kultem religijnym, zgodnie<br />
z duchowością późnobarokową, nie potrzebował<br />
takiej językowej prezentacji. Był w tamtych<br />
czasach elementem obrzędowości katolickiej,<br />
jednym z najsłynniejszych obrazów maryjnych<br />
w ówczesnej Polsce. Dlatego utwór Jabłonowskiego<br />
potwierdza „starożytność” obrazu sokalskiego<br />
i kształtuje wzorzec idealnego wyznawcy Maryi, jakim<br />
stał się w tym poemacie Jakub Wężyk.
Change language