pobierz - Nestor - Czasopismo artystyczne
pobierz - Nestor - Czasopismo artystyczne
pobierz - Nestor - Czasopismo artystyczne
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Heraldyka Kasper Niesiecki w kręgu Biblioteki Załuskich<br />
tyczne i schlebiające próżności rodowej, zawiera też<br />
nieco materiału mającego pewną wartość (znamienne,<br />
że i ten autor korzystał ze zbiorów Załuskich).<br />
W latach 1839-1846 ukazało się u Breitkopfa i Haertla<br />
w Lipsku drugie wydanie herbarza Niesieckiego Jana<br />
Nepomucena Bobrowicza, pod zmienionym tytułem<br />
i z innym podziałem na tomy, uzupełnione dodatkami<br />
z późniejszych autorów, zwłaszcza przypiskami biskupa<br />
warmińskiego, Ignacego Krasickiego 39 . W tym<br />
wydaniu korzysta się dzisiaj zwykle z tego herbarza,<br />
zapominając o pierwodruku, często też z krzywdą<br />
dla autora, niekiedy jemu przypisując błędy dopisywaczy.<br />
Niesiecki zaś, po doznanych napaściach za<br />
życia, po śmierci znalazł przecież swoich obrońców.<br />
Czterdzieści lat po wydaniu ostatniego tomu Korony<br />
polskiej, Wacław Warszycki, ziemianin z łęczyckiego,<br />
wydał Imion herbownych... summariusz 40 , zamieszczając<br />
na wstępie „Protestację autora” na korzyść<br />
Niesieckiego. Autor bierze go w obronę przed narzekaniami<br />
i uszczypliwymi przymówkami, że wiele<br />
rodzin opuścił. Korzystając z Biblioteki Załuskich<br />
0<br />
przez życzliwego oyczyźnie syna, M. Stanisława Józefa<br />
a Duneburg Dunczewskiego... oraz poważnymi<br />
historykami, y autentycznemi dokumentami meliorowany,<br />
z Drukarni B. Jana Kantego, w Akademii Krakowskiey<br />
S. Teologii Doktora y Professora, Patrona<br />
Korony Polskiey y W. X. Liew.: promulgowany Roku<br />
Pańskiego 1757, t. I-II.<br />
39. Herbarz polski Kaspra Niesieckiego S. J. powiększony<br />
dodatkami z późniejszych autorów, rękopismów,<br />
dowodów urzędowych I wydany przez J. N. Bobrowicza,<br />
t. I-X, Lipsk 1839-1846. Ponadto w tomie I,<br />
wydanym jako ostatni, zamieścił wydawca rozprawy<br />
o dostojeństwach i urzędach oraz o herbach w Polsce,<br />
pióra przebywającego na emigracji w Brukseli<br />
Joachima Lelewela, ze względów politycznych ogłoszone<br />
anonimowo, lecz w przekonaniu, że „każdy<br />
z czytelników bliżej obeznany z naszą literaturą,<br />
zwłaszcza historyczną, odgadnie nazwisko znakomitego<br />
badacza”. Por. późniejsze wydanie tych rozpraw<br />
u Żupańskiego w: J. Lelewela, Polska, dzieje i rzeczy<br />
jej rozpatrywane, t. IV, Poznań 1856. (Interpaginowany<br />
egzemplarz Korony polskiej z uzupełnieniami biskupa<br />
Krasickiego znajduje się w zbiorach Biblioteki<br />
Jagiellońskiej - I.D.G.).<br />
40. Imion W. Herbownych z urodzenia szlachetnego<br />
uroczystością wyrachowanych summaryusz dowodami<br />
Autorów świadectwy wsparty przez urodzonego<br />
Wacława Warszyckiego, ziemianina łęczyckiego województwa<br />
dodruku podany roku 1782, w Gdańsku<br />
w drukarni uprzywileyowanej Stanów Miasta.<br />
(i on także!) oraz z innych księgozbiorów, pilnie zbadał<br />
pracę Niesieckiego. Przez sześć lat przeczytał<br />
wszystko, co dotyczyło rodów szlacheckich Rzeczypospolitej<br />
i przekonał się, że Niesiecki stworzył rzetelne<br />
dzieło. Przyznaje, że bez podstaw policzył on<br />
w szlachtę kilku jezuitów i dobroczyńców zakonu, nie<br />
ustrzegł się też błędów, jednak nie ma to wpływu na<br />
wartość opus jako całości.<br />
Wysoko oceniał herbarz ksiądz biskup warmiński<br />
Ignacy Krasicki, który w formie listu do O.K.<br />
(Onufrego Kopczyńskiego) wziął w obronę Niesieckego<br />
przed krytyką i naganą. Podniósł walory<br />
poznawcze herbarza, sumienne wykorzystanie<br />
wszystkich dostępnych źródeł, także godną uznania<br />
pracowitość autora, działającego bez żadnych<br />
pomocników, w pojedynkę. I mimo iż Niesiecki nie<br />
zdołał uchronić się od pewnych błędów, to jego<br />
dzieło „godne jest w rodzaju swoim względów<br />
najodleglejszej potomności”, a zawarte w nim biogramy<br />
uczonych ludzi i obraz ich dorobku tworzą<br />
„zbiór szacowny”, który „nieśmiertelną jest przysługą<br />
naukom krajowym”. Co się zaś tyczy twórcy dzieła<br />
to „sprawiedliwych on względów i wdzięczności<br />
publicznej [jest] godzien, ale też z wielu miar nie tak<br />
ostrej krytyki, jak roztropnego poprawienia” 41 .<br />
Dzisiaj, „w odległej potomności”, herbarz<br />
Kaspra Niesieckiego, nawet - a może zwłaszcza -<br />
z jego typowymi dla epoki wadami, broni się sam<br />
przed zapomnieniem i nadal służy z pożytkiem - od<br />
ponad 250 lat - jako cenna pomoc w badaniach historycznych.<br />
Będąc znaczącym pomnikiem staropolskiej<br />
historiografii, zasługuje na monograficzne<br />
badania.<br />
Mówiąc o tym herbarzu, powtórzyć jednak<br />
wypada za Piotrem Bańkowskim: Bez Załuskiego<br />
i bez jego biblioteki na próżno byśmy szukali w literaturze<br />
heraldycznej Kaspra Niesieckiego i jego zbioru<br />
heraldycznego pod nazwą „Korona polska” 42 .<br />
prof. dr hab. Stefan K. Kuczyński<br />
Do druku przygotowała dr Iwona M. Dacka-Górzyńska.<br />
Tekst został wygłoszony w 1998 r. na konferencji<br />
naukowej zorganizowanej przez Bibliotekę Narodową<br />
„Bracia Załuscy, ich epoka i dzieło”.<br />
41. Listy i pisma różne X.B.W., t. I, Warszawa 1786, s.<br />
161-164. Zob. też Dzieła Ignacego Krasickiego, nowe<br />
i zupełne wydanie, t. VII, Wrocław 1824, s. 373.<br />
42. P. Bańkowski, op.cit, s. 11.
Change language