pobierz - Nestor - Czasopismo artystyczne

Sonet polski Syriuszki Stanisława Bojarczuka - model inkrustowany
O sentymentalnym stosunku do mistrza świadczy
również utwór Petrarka:
Za to, i cykl sonetów wyśpiewanych Laurze,
niech się feston wawrzynu włożony na skronie,
klamrą mego sonetu nad czołem mu zawrze.
(Petrarka)
Kolażowa kompozycja dzieł krasnostawskiego
artysty wpływa na charakter utworów opiewających
kobiece ciało. Mogą zbliżać się do opisów
klasycznych:
Lirycznej sztuki rzeźbo! Uroczych pień Safo!
Profilu Afrodyty! Vel Aurory wzorze!
Akordzie struną napiętych w księżyca dwuroże,
Eolo miękko-brzmiąca mnogostrunna harfo!
(Do Laury E)
Bojarczuk nie zawsze przedstawia kobietę,
stosując wzorce klasyczne. Inne ujęcia zdumiewają
zmysłowością, charakterystyczną dla opisów
młodopolskich. O miłości zmysłowej, poznawaniu
kobiecego ciała, traktuje sonet Pisanki, rozpoczynający
się motywem wielkanocnym: „Alleluja!
Dzień nastawa Zmartwychwstania Pański”. Poeta
wykorzystał grę znaczeniową, rozwijając motyw
wielkanocnej pisanki w motyw erotyczny. Następujące
zderzenie znaczeń, wynika ze skojarzenia
pisanki z piersią kobiecą:
Alleluja! Jam po raz pierwszy w życiu zadrżał,
gdym święcone pisanki jej brał, z jej zanadrza…
(Pisanki)
Drugi sonet, tworzący syriuszkę, rozwija
refleksję na temat przemijania, stanowiąc tym samym
wyraźną kontynuację części pierwszej. Podmiot
liryczny zatraca się we wspomnieniach sprzed
czterdziestu lat. Ten stan powoduje, że zadaje sobie
pytanie: „Czy nie wybiegnie z chatki w koszulinie?”.
Pytanie retoryczne, sformułowane w czasie
teraźniejszym świadczy, że wspomnienie jest
ciągle żywe. Zauważalny brak jedności czasowej
na przestrzeni sonetu jest wynikiem przemieszania
perspektyw: teraźniejszej („starca z pooranym
czołem”), pragnień sformułowanych w czasie przyszłym
i zmysłowych wizji w czasie teraźniejszym
0
(paradoksalnie odnoszących się do przeszłości,
minionej, młodzieńczej). Wizja wspomnieniowa
podmiotu lirycznego znika, budząc nostalgiczną
refleksję:
Śmierć uszczknęła kwiat róży na wpół rozekwnięty.
- Smutnoż przy Alleluja wspominać Zaduszki.
(Pisanki)
Podobnie zmysłowy opis przynosi syriuszka
Sielańska Sielanka E. Piękno kobiecego ciała
zdumiewa nawet przyrodę:
I przyszła. Wchodzi, pozbywszy się szatek.
Zalśniła w słońcu biel niepokalana.
Dwie kondygnacje ud, piersi, kolana,
to arcydzieło, nie jakiś stwór, skrzatek.
(Sielańska Sielanka E)
Charakter opisu kąpiącej się kobiety, nazwanej
„nimfą” czy „bajeczną Goplaną”, najlepiej
oddaje opinia Józefa Zięby: Zmysłowość erotyczna
Bojarczuka daleka jest od trywialności i rubasznej,
prostackiej wulgarności. Została w dużej mierze
ukształtowana i wysubtelniona przez bogatą literacką
tradycję, pozwalając przenosić nawet proste,
wiejskie erotyczne kontakty w sferę mitologii. 16
Ciekawą grupę syriuszek stanowią utwory
o charakterze funeralnym. Refleksja dotycząca
„nietrwałości rzeczy świata tego”, została zawarta
w sonecie Nekrolatria:
Umarła, co się równa odejściu w zaświaty,
żegnana szczerym żalem i tęsknotą rzewną.
Stała się prochem, pyłem, białą mgłą rozlewną,
przyjąwszy kochających serc miłości wiatyk.
(Nekrolatria)
Już tytuł utworu zwraca uwagę. W wyniku
gry słownej tworzy się dostojny neologizm, który
zwraca uwagę czułością opisu, jego subtelnością.
Wspomnienie kobiety, darzonej głębokim uczuciem,
niespodziewanie zmienia ton w pierwszej
tercynie. Pretensja, skierowana do natury, jest
16. Zięba J., Stanisław Bojarczuk pięćdziesiąt lat czeka
na wydawcę, „Lublin - Kultura i Społeczeństwo”,
nr 2/2006, s. 13.