pobierz - Nestor - Czasopismo artystyczne

Recenzja Literaturystyka romantyczna
Kazimierz Bolesław Malinowski
Literaturystyka romantyczna
Upalne i burzliwe lato mamy, wakacje, biura
podróży bankrutują, linie lotnicze słabują, i cóż
w tej niedoli ma nam przynieść pociechę, jeśli nie
godziwa, poświęcona branży turystycznej lektura?
Po tym nieco głupkowatym wstępie chciałem
napisać o powieści Tomasza Łubieńskiego (ur.
1938) Turnus. Rzecz dzieje się na Krecie. Narratorką
jest młoda, trzydziestki dobiegająca kobieta,
Persi (od Persefony) pilotka, przewodniczka
i opiekunka stadek turystów wypoczywających
na wyspie w sposób zorganizowany, a więc nieco
gorączkowy i rutynowy. Ryzykowny pomysł,
autor, mężczyzna sędziwy, dostraja się do wrażliwości
i sposobu ujmowania świata specyficznego
dla młódki, w dodatku rodem z prowincjonalnej
Białej Podlaskiej, co wyfrunęła na świat szeroki i
piersią swą pełną go chłonie. Przyznam że pierwsze
kilkanaście stron tego dostrajania to trzaski
i zakłócenia, jak to przy dostrajaniu - A którego?
A zgadnijcie. A powiedzmy, że to Biała Podlaska.
Może tak. Dlaczego nie. No to już. Tak jest. Jestem
ci ja stuprocentową białopodlasianką. Potem
transmisja staje się klarowna i sugestywna. Przez
rozpaplany wewnętrzny monolog, którym opisuje
najistotniejsze zdarzenia swojego młodego życia,
dowiadujemy się o prowincjonalnej klaustrofobii,
i gorączkowym, choć gospodarsko zapobiegliwym
(tzw. emigracja zarobkowa), zaspokajaniu głodu
świata i nowych wrażeń. O tym jak naturalnie
prowincjonalna obyczajowość znosi szok libertyńskiego
Paryża, wzbogacając repertuar adaptacyjnych
zachowań bohaterki o elementy rozsądnego
kurestwa, przy całym córcinym zrozumieniu dla
matczynej troski o jej moralność, o tym wszystkim
dowiadujemy się nieepatowani wulgarnym erotyzmem.
Zaradna dziewczyna zdobywa kwalifikacje
w branży turystycznej, i po burzliwym paryskim
epizodzie wyfruwa na Kretę.
Czas jakiś już jest tam rezydentką zatrudniającego
ją biura podróży, egzotyka miejsca nieco
jej wyblakła, zna ludzi, zna miejsca i swoje miejsce
w tej fabryce wypoczynku. I oto pojawia się
0
nowy turnus, nowa porcja turystycznego surowca
do przerobu, a w niej odstający od reszty, irytujący
i intrygujący element, Profesor, mężczyzna
niemłody. Tak jest moi mili, będzie romans, będzie
flirt, będzie wzajemne oswajanie, zdawkowej kurtuazji
pierwszych kontaktów w pogłębianie intymności
zamienianie. Ten po babsku rozgaworzony
sposób prowadzenia narracji bardzo skraca emocjonalny
dystans między czytelnikiem i tekstem, to
zręczny, choć początkowo wydawało mi się, że zbyt
ryzykowny zabieg. Opowieść staje się sensualnie
gęsta, przyklejamy się do niej, tak działa przecież
magia literatury, że biegnąc wzrokiem po linijkach
tekstu odrywamy się od ściegu liter, przeżywamy
opisane. Ta książka może przeto zmniejszyć obroty
tych, co jeszcze nie zbankrutowały przedsiębiorstw
turystycznych, dostarczając wakacyjnego
romansu w wersji instant.
Kiedy czytałem opisy ostrożnych podchodów
i oswajania, tego magnetyzmu, który każe
zbliżyć się dwojgu mimo bariery odmienności społecznych
ról i pokoleniowej, bo różni ich właściwie
wszystko, i właśnie to jest, paradoksalnie, racja
tego związku, który musi zaistnieć, ale jest skazany
na efemeryczność, przyszła mi na myśl Madame
Antoniego Libery, choć tam to ona była kobietą
dojrzałą, a on podrostkiem.
Kazimierz Bolesław Malinowski
Tomasz Łubieński, Turnus,
WAB, Warszawa 2012.