pobierz - Nestor - Czasopismo artystyczne

Historia Kasper Niesiecki - krasnostawianin z przypadku, czy...
przede wszystkim poświęcał się pracy nad herbarzem.
Miał chyba bardzo wpływowych mecenasów i
to zarówno w kręgach jezuickich jak i świeckich, że
tak właśnie zorganizowano jego życie zakonne.
Przez dwadzieścia lat wędrował po Polsce
w poszukiwaniu materiałów źródłowych, odwiedzając
najznaczniejsze biblioteki, archiwa i zbiory
prywatne, by następnie na kolejne dwadzieścia lat
osiąść w Krasnymstawie i oddać się pracy twórczej
i w końcu wydać drukiem dzieło swego życia,
czyli herbarz Korona polska. Co wpłynęło na jego
wybór, by na miejsce swojej pracy i życia wybrać,
oczywiście za pełną aprobatą przełożonych, właśnie
nasze, krasnostawskie kolegium, tego nie wiemy.
Na pewno była to decyzja w pełni przemyślana.
Znał przecież doskonale większość jezuickich
klasztorów w Polsce. Może wpływ na jego decyzję
miały warunki, bo przecież jezuickie budowle
w Krasnymstawie były dopiero co ukończone,
nowe i zapewne jak na ówczesne czasy bardzo
wygodne. Może obecność w jednym miejscu kolegium,
seminarium i kościoła katedralnego? Może
przychylność i poparcie biskupów chełmskich,
a może po prostu spokój, cisza i małomiasteczkowa
atmosfera sprzyjająca twórczej pracy.
Kasper Niesiecki - portret imaginacyjny
Jak wyglądał Kasper Niesiecki - nie wiemy.
Nie zachował się żaden wierny portret jezuity,
a ten, który tu przedstawiamy jest portretem imaginacyjnym
powstałym jakieś 90 lat po śmierci autora
Korony polskiej. Rotmistrz Wojakowski opisał
Niesieckiego jako mężczyznę miernego wzrostu,
włosów czarnych, o szlachetnych rysach twarzy
i gładkiej wymowie. Wspominano jego pracowitość.
Często się zdarzało, że pracował przez całą noc,
aż do rana. W którym pomieszczeniu krasnostawskiego
kolegium żył i tworzył swoje dzieło - też nie
wiemy, ale można się skłonić ku temu, że była to
sala na pierwszym piętrze południowego skrzydła,
obok bogatej biblioteki, z której stale korzystał,
czyli tu, gdzie obecnie wmurowana jest tablica pamiątkowa.
Ksiądz Kasper Niesiecki był zapewne
dobrze znany ówczesnym mieszkańcom miasta
z przepięknych kazań, jakie głosił w nieistniejącym
już dziś kościele katedralnym wznoszącym się
w tamtych czasach po drugiej stronie placu kościelnego,
czyli tu, gdzie dziś stoi nowa plebania, jak
i w kościele jezuickim św. Franciszka Ksawerego,
po którego murach i stropach prawdopodobnie
jeszcze nadal błądzą wypowiedziane niegdyś
wielce uduchowione słowa tego wybitnego kaznodziei.
Wielkie dzieło heraldyczne powstawało
przez dwadzieścia lat i nie zostało całkowicie zakończone.
Przedwczesna śmierć nie pozwoliła
dokończyć pracy nad ostatnim, piątym tomem.
Pierwowzór dzieła powstał w języku łacińskim,
ale został napisany od nowa i wydrukowany już
po polsku, a to prawdopodobnie z woli głównej
protektorki, Marianny z Potockich Tarłowej. To
ona miała wyrazić życzenie, by napisany po polsku
herbarz zawierał jak najwięcej świątobliwych
żywotów i tylko pod takim warunkiem pobożna
wojewodzina lubelska zgodziła się wyłożyć pieniądze
na wydanie dzieła. Przychylając się do
tej prośby, Kasper Niesiecki połączył ściśle treści
heraldyczno-genealogiczne z materią religijną,
tworząc najobszerniejszy i najbardziej znaczący
herbarz staropolski. I chociaż w kolejnych latach
zarzucano Niesieckiemu uzależnienie od treści
religijnych, to jednak trudno uznać tę ocenę za
sprawiedliwą, bo jak by na to nie patrzeć, każdy
w końcu musi przyznać, że „o herbach, domach, ich
początkach, ozdobach” nie napisał więcej żaden
z jego poprzedników. Historyczne przekazy mówią,
że po ukazaniu się czwartego tomu Korony polskiej,
spora liczba szlachty, zwłaszcza wołyńskiej,
urządzała pod krasnostawskim kolegium głośne
i intensywne protesty. Doszło prawdopodobnie do
znieważenia Niesieckiego i wybicia szyb w całym