pobierz - Nestor - Czasopismo artystyczne

Zapisane poematem Historia obrazu Najświętszej Maryi Panny Sokalskiej
W świętym obrazie, i łzami je moczy,
Żebrząc usilnie, aby pamięć jego,
Utwierdziła w nim i wlała go w niego. (s. 14-15)
Poznanie świętego obrazu nie tylko poprzez
zmysł wzroku, ale również poprzez „umysł”,
sugeruje oddanie wszystkich władz duszy poznaniu
wizerunku maryjnego. Nie chodzi zatem jedynie
o odtworzenie powierzchownego wizualnego
podobieństwa postaci przedstawionych na obrazie,
ale sens głębszy - kontakt z rzeczywistością
Boską, medytację nad pięknem duchowym wizerunku
częstochowskiego. Madonna uosabia najkrótszą
drogę do Chrystusa, jest najwierniejszym
„obrazem” swego Syna, sama uznawana za najdoskonalsze
ze stworzeń.
Najstarszy wizerunek Matki Boskiej Sokalskiej
Dopiero trzecia pielgrzymka na Jasną Górę
przynosi upragniony cel, a właściwie znacznie więcej
niż się spodziewał Jakub Wężyk. Symboliczne
znaczenie cyfry trzy jest w tym wypadku jasne:
łaska bowiem płynie od Boga w Trójcy Jedynego.
W momencie otrzymania cudownego obrazu, Jakub
otrzymuje przesłanie od samego „Chrystusa
Pana Boga Zbawiciela” (s. 17), a takie określenie
Chrystusa wyraża pełnię drugiej osoby Trójcy, która
jest Bogiem podobnie jak pozostałe Osoby Boskie,
a jednocześnie pełni zbawczą misję. Słowa
skierowane do Jakuba Wężyka mają wymiar przesłania
adresowanego bezpośrednio. Jakub staje
się wybranym, którego cnotliwe postępowanie od
wielu lat zostaje nagrodzone, a zamiar namalowania
obrazu Matki Boskiej pobłogosławiony przez
Niebo w ten szczególny sposób, że wizerunek
wykonują aniołowie. Obraz jest najwierniejszym
z możliwych wizerunków Matki Bożej, ponieważ
wykonano go w Niebie przez istoty wyższego rzędu
niż ludzie, mające bezpośredni udział w niepojętych
ludzkiemu poznaniu tajemnicach:
Już tak się stała wola moja święta,
Że go nie ręka twoja skażytelna,
Ale anielska, moc sztuka rzetelna
Wymalowała na modlitwy twoje. (s. 17)
Ostatnia część tego przesłania zawiera polecenie
rozgłaszania cudu wśród ludzi i zaniesienia
obrazu na miejsce wybrane:
Ja przywiązuję wieczne łaski moje.
Weź go i odnieś, a w tym bądź wymowny,
Że na swym miejscu będzie on cudowny. (s. 17)
Tak kończy się IV część poematu. Jakub
odnosi obraz w miejsce, czyli do Sokala, choć
nie ma w utworze wzmianki, dlaczego akurat ta
miejscowość została wybrana jako godna przyjęcia
cudownie powstałego maryjnego wizerunku.
W obliczu śmiertelnego zagrożenia życia, Jakub
przekazuje ludziom wiadomość o cudownym pochodzeniu
obrazu, jego słowa określone zostały
jako „proroctwo”:
Że wszystkie szkody, potrzeby, choroby
Duszy i ciała ustąpią, i co by
Łask się znalazło to wszystko dostąpi
Kto z wiarą przed ten obraz tu przystąpi. (s. 18)
Jak zauważa Joanna Tokarska-Bakir, motyw
acheropoietos, nie-ludzką-ręką-uczynionego
wizerunku pojawia się w wielu legendach etiologicznych
świętych obrazów 3 . W przypadku sokalskiego
wizerunku, osobliwość polega na tym, że
został on uczyniony „anielską ręką”, a nie dzięki
staraniom samego malarza.
3. Tokarska-Bakir, Obraz osobliwy. Hermeneutyczna lektura
źródeł etnograficznych. Wielkie opowieści, Kraków
2000, s. 314.