pobierz - Nestor - Czasopismo artystyczne
pobierz - Nestor - Czasopismo artystyczne
pobierz - Nestor - Czasopismo artystyczne
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Sonet polski Syriuszki Stanisława Bojarczuka - model inkrustowany<br />
przemieszania elementów ludowych 12 , z nawiązaniami<br />
do bogatej tradycji literackiej. To właśnie jej<br />
poeta składa hołd w tysiącu syriuszkach. Tradycja<br />
jest przez poetę przetwarzana, modyfikowana, co<br />
świadczy o wielkiej wyobraźni twórcy i wyrobionym<br />
guście artystycznym. Na przestrzeni sonetów<br />
współistnieją nawiązania do różnych stylów.<br />
Nietrudno zauważyć fascynację poezją renesansową<br />
(ideał poety-erudyty), romantyczną (Mickiewiczowskie<br />
Sonety krymskie) oraz modernizmem<br />
(wspomniani twórcy sonetu: Żuławski, Kasprowicz,<br />
a szczególnie Tetmajer). Czynnikiem nadrzędnym<br />
dla zrozumienia poetyki inwariantu sonetu Bojarczuka<br />
jest uświadomienie sobie, iż elementy tych<br />
stylów przenikają się w obrębie całego cyklu, syriuszki,<br />
a nawet sonetu. Poezja ta stanowi rodzaj<br />
swoistego kolażu stylów i motywów klasycznych,<br />
mickiewiczowskich i młodopolskich. 13 Oddzielenie<br />
motywów zaczerpniętych z różnych epok i poświęcenie<br />
im odrębnych analiz, zniekształciłoby obraz<br />
sonetów. Ma na to wpływ zastosowana technika<br />
kolażu. Dlatego będę się starać uwzględnić, na ile<br />
to możliwe, właściwość poetyki syriuszek, jaką jest<br />
kolaż.<br />
Na potwierdzenie powyższej tezy warto<br />
odwołać się do utworu Do Laury E. Syriuszka ta<br />
jest elementem większej całości, mianowicie cyklu<br />
sonetowego o tematyce miłosnej. Pojawiająca się<br />
w tytule postać Laury, odsyła nas do wybitnego<br />
dzieła Petrarki. Bojarczuk, poprzez to nawiązanie,<br />
składa hołd włoskiemu twórcy. Znamienny jest<br />
również szereg motywów klasycznych. Podmiot<br />
liryczny zwraca się do swej ukochanej: „Galatei<br />
kopio”. Sytuacja liryczna oddala się znacząco od<br />
topiki renesansowej. Laura jest przedstawiona<br />
w przestrzeni wiejskiej 14 , w czasie modlitwy na<br />
12. O elementach ludowych w poezji Stanisława Bojarczuka<br />
pisała Alina Aleksandrowicz.<br />
13. Collage - na początku słowo to odnosiło się wyłącznie<br />
do techniki malarskiej. Obraz powstający z wykorzystaniem<br />
techniki kolażu to naklejanie na jedno tło<br />
kawałków materiału, gazet, fotografii. Kolażem nazywamy<br />
też dzieło, w którym wymieszane są elementy<br />
różnych stylów lub gatunków sztuki. Wyjaśnienie słowa<br />
na podstawie: Inny słownik języka polskiego, pod<br />
red. Bańki M., Warszawa 2000, s. 478.<br />
14. Aleksandrowicz A., Elementy ludowe w twórczości<br />
Bojarczuka, „Literatura Ludowa”, nr 5-6/1959, s. 39-<br />
44.<br />
nabożeństwie majowym, przed kapliczką Najświętszej<br />
Panienki. Czytelnik jest zdumiony tak<br />
fantazyjnym połączeniem elementów ludowych<br />
z klasyczną poetyką sonetu.<br />
Bojarczuk zaczynał tworzyć w okresie formowania<br />
się nowoczesnej poezji awangardowej,<br />
kończył u progu współczesności. Zdecydował jednak,<br />
że jego liryka będzie miała odmienny kształt.<br />
Zamiłowania do formy sonetu kierują go ku czasom<br />
najważniejszym dla tradycji tego gatunku. Tradycja<br />
literacka jest obecna w sonetach zarówno w warstwie<br />
językowej, jak i konkretnych nawiązaniach do<br />
nauki, sztuki, mitologii i Biblii. Twórczość Bojarczuka<br />
można nazwać tradycyjną, w przeciwieństwie<br />
do poezji awangardowej, nastawionej na oryginalność<br />
formy. Charakter takiej twórczości dookreśla<br />
wypowiedź Eliota: Z drugiej jednak strony jest błędem,<br />
kiedy rozważając twórczość poety, zwracamy<br />
uwagę tylko na odmienność jego poprzedników,<br />
a pomijamy podobieństwa. Oryginalność sama<br />
przez się nie może być ideałem artystycznym. (…)<br />
Teoretycznie rzecz biorąc (…) utwór absolutnie<br />
oryginalny jest to utwór absolutnie zły, bo operując<br />
czysto subiektywnymi środkami ekspresji, nie pozostaje<br />
w żadnym stosunku do świata, do którego<br />
się zwraca. Prawdziwa innowacja, to coś zupełnie<br />
od takiej oryginalności odmiennego. 15<br />
Bojarczuk był zafascynowany poezją Petrarki.<br />
Napisał cykl poświęcony Laurze, bohaterce<br />
sonetów renesansowego twórcy. Poeta dokonał<br />
jednak pewnych modyfikacji. Po pierwsze, stronił<br />
od analizy uczuć i odwzorowania piękna kobiecego<br />
ciała. Stworzony przez artystę obraz ukochanej<br />
jest swojski, dostosowany do wiejskiego pojmowania<br />
świata i miłości. Ponadto, kolażowy warsztat literacki<br />
Bojarczuka różni się od warsztatu Petrarki.<br />
Wymienione różnice skłaniają do wniosków, iż nie<br />
jest to naśladownictwo, lecz świadoma parafraza<br />
i stylizacja. Podmiot liryczny zaznacza:<br />
Lauro! Przykro tym mianem skłócić sen Petrarce,<br />
lecz nie jest to oklepana soneciarzy cecha<br />
pragnących uprzytomnić lat ubiegłych echa<br />
z troską przechowywanych w pamięciowej arce…<br />
(Do Laury)<br />
15. Eliot jako krytyk literacki i teoretyk literacki [w:] Studia<br />
i szkice, t. 1, s. 500-501.
Change language