pobierz - Nestor - Czasopismo artystyczne

Wspomnienia Co komu pisane, to go nie ominie
to wyglądało na tle lasu). Dwaj Ukraińcy, dla lepszej
celności kładą się na śniegu, zawzięcie strzelając.
Trzeci, przy pomocy furmana, wyprzęga konia, a cywil,
ku mojemu zdziwieniu (taka kanonada) i radości,
wciąż oddala się od prześladowców. Tymczasem
trzeci Ukrainiec nerwowo szamocze się z opornym
rumakiem, który ogłupiały strzelaniną, ani rusz nie
poddaje się woli jeźdźca, co wreszcie doprowadza
do zniechęcenia tego ostatniego. Uciekinier biegnie,
niewiele robiąc sobie ze strzelaniny, która powoli
słabnie, aż całkiem cichnie. Jakaż ulga!
Ale w tym momencie, uświadamiam sobie
własne niebezpieczeństwo. Co robić? Iść dalej?
A nóż oprawcy wpadną na pomysł: „sztuka za sztukę”,
zwłaszcza, że „zamiennik” sam pcha się im
w łapy. Zawracać? Jako, że byłem już blisko pojazdu
i jego pasażerów, mogą to poczytać za ucieczkę.
Z duszą na ramieniu i determinacją idę więc dalej.
Przechodząc obok kłócących się Ukraińców, mijam
ich szerszym, niż by to wynikało z sytuacji „mijankowej”,
łukiem. Nikt mnie nie zatrzymuje. Nie pada
komenda: „stój!”. Wydłużam krok, ale tak subtelnie,
by nie okazać targającej mną paniki. Zebrali się i
znowu mnie mijają, nie przestając się kłócić.
Wreszcie osiągam cel podróży. Żona krawca
prawie siłą ściąga ze mnie mokrusieńką od potu
koszulę i czymś tam okrywszy, zabiera się do jej
suszenia. Trochę to wszystko trwało. Gdy wieczorem
dotarłem do miejsca zamieszkania, pierwszą
wiadomością jaką usłyszałem, była nowina o aresztowaniu
młodego człowieka, powszechnie nazywanego
„synem Fuńki”. Jego prawdziwego nazwiska
nie znałem ani wówczas, ani potem.
Minęło kilka miesięcy. Nadchodziła jesień,
skądinąd wspaniała polska jesień z tradycyjnym babim
latem w tle. Oglądanie jej piękna nie miało być
jednak udziałem pewnego młodego człowieka…
Ale po kolei.
Oto znowu Opatrzność postawiła mnie
w obliczu dalszego ciągu wspomnianych zdarzeń
z 1942 roku. Jednego z tych ślicznych, jesiennych
dni, znowu wędrowałem do Żółkiewki, tyle, że trochę
inną drogą. Była to polna dróżka, z której wiosną
i jesienią korzystali wyłącznie piesi mieszkańcy okolicznych
wiosek. Po lewej stronie tej drogi, idąc do
miasteczka, znajdował się zapomniany po I wojnie
światowej cmentarzyk. Gdy znalazłem się na jego
wysokości, nagle ukazał się moim oczom, stojący na
zaoranym polu, w odległości około 100-150 metrów,
człowiek, a 40-50 metrów od niego, stał wsparty na
karabinie Niemiec. Człowiek wydawał się spokojnie
zajadać coś, co wyglądało na tzw. podpłomyk, wypiekany
kiedyś w wiejskich piecach chlebowych. No, to
mam pecha - pomyślałem - bo jakoś dziwnie nie miałem
wątpliwości, co do dalszego rozwoju wypadków.
Przechodząc koło stojącego Niemca, wysiliłem się
na najobojętniejszą minę na jaką mnie było stać i wydłużając
delikatnie krok, oddalałem się z tego niebezpiecznego
rejonu. Nie uszedłem dalej niż może 200-
300 kroków, gdy padł strzał, po którym odruchowo
skuliłem się w sobie. Nieznacznie odwróciłem głowę,
człowiek leżał na ziemi, a tuż przy nim stał oprawca
z karabinem skierowanym w stronę leżącego. Drugiego
strzału już jednak nie było. W Wehrmachcie
starannie ćwiczono strzelanie do celu… Ile sił w nogach
uchodziłem z rejonu śmierci. Znowu, jak wtedy
w marcu, dopadła mnie niedorzeczna myśl, że
a nóż kat zechce pozbyć się świadka. Nic takiego się
jednak nie stało. W miasteczku, napotkany znajomy
z tajemniczą miną i przyciszonym głosem (po drugiej
stronie ulicy akurat przechodził patrol żandarmerii)
powiedział: - Wiesz, na ruskim cmentarzu Niemcy
zastrzelili człowieka. Któż mógł o tym wiedzieć lepiej
ode mnie? Nie sprostowałem miejsca egzekucji. Nie
miałem nastroju. Po powrocie z miasteczka i tu już
o tym wiedziano. A wieczorem wiadomo było więcej.
Rozstrzelanym był nie kto inny, jak „syn Fuńki”. Ten
sam, który w marcu tegoż roku uciekł eskorcie ukraińskiej.
Niestety, śmierci nie umknął.
Mnie, świadka tych tragicznych wydarzeń,
wówczas i dziś prześladowały takie oto dwa zagadnienia:
Pierwsze, że potwierdziło się na moich
oczach powiedzenie, którym zatytułowałem te wspomnienia.
Drugie, już bardziej złożone. Noszę je w sobie
do dziś: oto stoi człowiek na polu, obok starego
cmentarza, przy nim Niemiec z bronią u nogi, a ten,
który zaraz ma zginąć, spokojnie pogryza placek…
Czy nie zdawał sobie sprawy z zagrożenia? Czy też
uczucie głodu mogło być od tego silniejsze?
O podobnych sytuacjach słyszałem nie raz
w swym życiu. Piszą o tym w książkach, pokazują
w filmach, ale co innego czytać lub oglądać na ekranie,
a zupełnie co innego - w rzeczywistości. Okropność!
Nawet po latach…
Henryk Wasiluk