pobierz - Nestor - Czasopismo artystyczne

Sonet polski Syriuszki Stanisława Bojarczuka - model inkrustowany
Jam nieudolny Petrarkowy uczeń,
bez żadnej szkoły i kierunków kroci,
kończę sonecich płyt - szpalt mnogo seci…
(Do mojego wydawcy)
Jak już wspomniałam na wstępie, sonety
Bojarczuka konsekwentnie zbliżają się do poezji
wysokiej. Poeta podejmuje się próby rekonstrukcji
włoskiej odmiany gatunku, co należałoby tłumaczyć
bardzo emocjonalną lekturą dzieł uznanych
twórców sonetu: Mickiewicza, Tetmajera, a także
Petrarki. Artysta nie trzyma się ściśle wzorca. Możemy
nawet zauważyć wyraźną tendencję podporządkowania
treści właśnie rymom, szczególnie
w przypadku pierwszych strof. Tercyny są rymowane
w różny sposób (cde dec, cde cde, cde eed).
Inną właściwością sonetów Bojarczuka jest
szczególny język poetycki. Język, który cechuje
hiperpoprawność poetycka i erudycyjna. Poeta
czerpie słownictwo z różnych kręgów tematycznych:
od mitologizmów, biblizmów, po wyjątkowo
brzmiące wyrazy zapożyczone z różnych języków.
Bojarczuk, pisząc sonety, wzorował się na poetyce
klasycznej. Oczytany w dziełach klasycznych
poetów, zaproponował odbiorcy popis erudycyjny.
Ileż tu wyszukanych metafor i jakże udziwnionych!
Szczególne wydają się personifikacje odnoszące
się do zjawisk zmysłowych:
Na tle diademu flory bluszczowego pnącza
rozkosznie drzemie malwa w ramionach powoju,
(…)
Zorza się roznegliża…
(Świt)
Bojarczuk wykorzystuje personifikacje
w opisach krajobrazów. Posiada zdolność malowania
obrazów poetyckich techniką impresjonistyczną,
co wynika z żywego zainteresowania poetyką
młodopolską. 10
Dnieje. Bujną zielenią ćmią się zbożne łany.
Seledyn lasów z płowym mgieł zwiewnej osłonie.
10. Na właściwość malowania pejzażu techniką impresjonistyczną
zwracał uwagę Józef Zięba. (Por.) Wstęp,
[w:] Bojarczuk S., Blaski i dźwięki, Krasnystaw-Lublin
2008, s. 41.
Biła manną drobniutkich ros spylone błonie.
Leciuchne dyszy wonny zefirek rozlany.
(Świt)
Bojarczukowy popis erudycyjny objawia
się nagromadzeniem środków stylistycznych. Na
przestrzeni jednej strofy możemy odnaleźć apostrofę,
ciekawie rozbudowane porównanie oraz
ożywienie:
Książko! Koncho przybytku psychicznej substancji,
kędy myśl ubarwiona kolorami tęczy,
jak perła w konsze ponoś miłośnikom do muz modły
dźwięczy
i pewnie na swój sposób do muz modły tańczy.
(Do książki)
Jak widać powyżej, Bojarczuk jest mistrzem
w tworzeniu skomplikowanych apostrof
i porównań. Obok typowych dla sonetu środków
stylistycznych, pojawiają się elementy stylizacji na
gwarę (cykl Wesele) oraz neologizmy, właściwe
indywidualnemu warsztatowi poety. Najczęściej są
to udziwnione zestawienia, powstałe w wyniku skojarzenia
wyrazów z jednej rodziny np.: cień-blask,
radio-opowieści, syzyfo-tytani, labirynt-manowce.
Neologizmy pełnią funkcję poetyzowania tekstu.
Bojarczuk tworzy także neosemantyzmy. Agatę
w tekście Do Magnifiki nazywa „Agawą”. Oprócz
neologizmów, zwracają uwagę archaizmy oraz
skrótowce. W istocie dziwna to poezja! Twórca,
za pomocą zindywidualizowanego języka, pragnie
odeprzeć hipotetyczne przypisanie jego poezji do
twórczości ludowej. Przepojenie liryki nadmierną
ilością środków artystycznych wzbudzało mieszane
uczucia. Warto odwołać się do opinii Piętaka:
…ileż w tej poezji dziwactw, sztuczności, pozy na
uczoność, a wreszcie braku umiaru i prostych błędów
językowych (…) Tak wiele mnie odpycha od
tej miejscami pretensjonalnej, pełnej potworków
językowych i składniowych poezji. 11
Paradoksalnie, badacz ocenia poezję Bojarczuka
wysoko. Dlaczego? Bowiem to właśnie owe
„potworki”, śmiem sądzić, tworzą niepowtarzalny
klimat syriuszek. Klimat, który powstał w wyniku
11. Piętak S., Poezje... „Orka”, nr 21/1959.