pobierz - Nestor - Czasopismo artystyczne

Zapisane poematem Historia obrazu Najświętszej Maryi Panny Sokalskiej
Muzo przyklęknij! I przód uderz czołem,
Przed starożytnym sokalskim kościołem
I choć ci przyjdzie zalęknąć się zrazu,
Odważ się śpiewać tamtego obrazu
Cuda; któremi to miejsce słynie,
A z niego dobro wszystkim ludziom płynie . (s. 3)
Zasadnicze zręby opowieści o faktach historycznych
zamykają się w częściach II, III, IV,
zaś część kończąca utwór spina narrację. Trzecia,
centralna część utworu, dotyczy wydarzeń
w związku z pierwszą pielgrzymką Jakuba Wężyka
do Częstochowy. Na Jasnej Górze malarz odzyskuje
wzrok i ślubuje wykonanie kopii obrazu częstochowskiego
jako wotum za doznaną łaskę.
Część ostatnia przedstawia losy po cudownych
wydarzeniach, kiedy to Jakub Wężyk decyduje
się na porzucenie dotychczasowego życia,
przywozi ze sobą do Sokala cudowny obraz. To
ostatnie ogniwo poematu zawiera informacje dotyczące
późniejszych dziejów sokalskiego wizerunku.
Odnajdujemy w nich pewne powtórzenia treści,
np. o zakonie bernardyńskim, który opiekuje się
cudownym obrazem.
Centrum posiada liczne symboliczne odniesienia
w utworze Jabłonowskiego. Taka kompozycja
odzwierciedla zakorzenione w świadomości
religijnej przeświadczenie o szczególnym znaczeniu
tego miejsca świętego, którego centralnym
punktem w utworze wojewody ruskiego staje się
maryjny wizerunek.
Symbolicznym centrum Sokala jest „starożytny
kościół”, a do oddania hołdu tej świątyni
poeta nakłania swą muzę w drugim wersie Historii.
W tym kościele, centrum stanowi słynny obraz
maryjny. Konsekwentnie zatem w poemacie realizowana
jest symboliczna struktura przestrzeni,
w której środek stanowi miejsce najważniejsze,
związane z Bóstwem. Częstochowa, a zwłaszcza
2. Wszystkie cytaty z Historii pochodzą z pierwszego wydania:
Jabłonowski J. S., Historia obrazu Najświętszej
Panny Maryi, Boga Rodzicy w kościele WW. OO. Bernardynów
w Sokalu z dawna cudami słynącego z archiwum
tychże ojców podana, a na wiersz polski przetłumaczona
oraz i modlitwy Ukoronowanej Nieba i Ziemi
Królowej, i ś. Anny przyłączone na dzień koronowania
tegoż cudownego obrazu podane na chwałę Bożą
i Matki Jego Najświętszej przez Jana Jabłonowskiego,
wojewodę, generała ziem ruskich, Lwów 1724.
Jasna Góra stały się duchową stolicą narodu. Realizując
temat historii obrazu Sokalskiego, poeta
zachowuje wyczucie hierarchii, a związki z jasnogórskim
wizerunkiem „uszlachetniają” narrację
o sokalskim obrazie maryjnym.
Poeta podejmuje temat cudownego obrazu
jasnogórskiego w podobnej konwencji. Przedstawia
cudowne powstanie tego wizerunku, który
- zgodnie z legendą - miał być malowany przez
świętego Łukasza. Poeta wyakcentował podobne
momenty historii obu obrazów. Jasnogórski obraz
maryjny został przeniesiony do Częstochowy na
rozkaz władcy, co podkreśla znaczenie obrazu.
Liczne cuda potwierdzają wolę Bożą odnośnie ulokowania
obrazu właśnie w tym miejscu:
Za tych to cwzasów Ludwik Władysława
Księcia Opola, polskiemu nadawa
Państwu, rządcę, i za jego wzięty
Rozkazem z Bełza ten to obraz święty,
Na Jasną Górę i był przeniesiony,
I zaraz cudami został ogłoszony
Po wszystkich krajach Polaków i Litwy,
Którzy tam nieśli wota i modlitwy. (s. 10)
W części IV, Jakub Wężyk udaje się ponownie
na Jasną Górę, gdyż nie może zrealizować
zamierzenia o wykonaniu wotywnego obrazu.
Częste pielgrzymowanie do sanktuariów maryjnych
z prośbami w różnych sprawach życiowych
jest charakterystyczne dla religijności późnobarokowej.
Ponowna pielgrzymka jest wyrazem jego
oddania się woli Bożej. Ufnie powierza Matce Boskiej
kolejną prośbę:
Przychodzi tedy znów do Częstochowy
I tak na oczy z łaski Boskiej zdrowy,
O cud powtórny pamięci już prosi. (s. 14)
Kolejne wersy poematu zawierają opis
modlitw przed częstochowskim obrazem. Malarz
stara się usilnie zapamiętać rysy przedstawionej
postaci, aby po powrocie do domu odtworzyć je
i wykonać wotum:
Oczy i umysł w święty obraz wznosi,
A bardziej zmysły utopia i oczy,