Strategische sturing?

Strategische sturing? Implementatiestrategieën van het ministerie van OCW
Fase 2: verwerven van steun in het onderwijsveld
Het kabinet Balkenende IV gebruikt de eerste 100 dagen om geluiden in het veld te verkennen.
Staatssecretaris Sharon Dijksma brengt tijdens deze consultatieronde in het veld van primair
onderwijs al een gerichte focus aan, namelijk een focus op taal en rekenen. De boodschap
die daarbij wordt ingezet is bewust gekozen: ‘het gaat over het algemeen heel goed met
het onderwijs in Nederland, maar we redden het niet als andere landen zich verbeteren en wij
stabiliseren’. De Kwaliteitsagenda zelf start ook met constateringen als ‘Nederlandse kinderen
behoren tot de gelukkigste van de wereld’ en ‘kinderen en ouders zijn tevreden over de basisschool’.
“Ze [de staatssecretaris] is heel intensief de hort op geweest met de boodschap: we
staan er goed voor, maar als we bij willen blijven in de rat race, dan moeten we een tandje
bijzetten op het gebied van taal en rekenen. (…) Het goud ligt om de hoek.”
Op het ministerie van OCW wordt tegelijkertijd gewerkt aan het uitwerken van een beleidsdocument,
waarin de focus en evidence based manier van werken worden opgenomen. Dit
wordt de Kwaliteitsagenda PO. Specifiek voor de Kwaliteitsagenda wordt op advies van Fullan
– ‘je moet organisatorisch massa creëren’ – binnen de directie PO een unit Kwaliteit opgezet.
Deze unit schrijft de Kwaliteitsagenda echter niet alleen. Met de input vanuit de sector,
die tijdens de honderd dagen campagne is opgedaan, en de adviezen van Fullan en zijn team,
heeft de kwaliteitsunit ook vertegenwoordigers uit het primaire onderwijsveld gevraagd om
mee te denken over de Kwaliteitsagenda. De bedoeling is dat deze vertegenwoordigers de
experts en ambassadeurs van de boodschap van de Kwaliteitsagenda worden. De implementatie
van de Kwaliteitsagenda zou dan via deze ‘gangmakers’ vorm (en vooral aandacht) krijgen.
De implementatie van de Kwaliteitsagenda heeft uiteindelijk vorm gekregen via (deels)
andere experts, die ook op een andere manier betrokken werden bij de uitvoering. De gangmakers
hebben er wel toe bijgedragen dat de Kwaliteitsagenda positief ontvangen werd.
Bij de presentatie van de Kwaliteitsagenda PO, getiteld ‘Scholen voor morgen: Samen op weg
naar duurzame kwaliteit in het onderwijs’, in november 2007 aan de besturenorganisaties en
vakbonden binnen het primaire onderwijsveld werd duidelijk dat de boodschap breed gedragen
werd. Eerst geven de vakbonden en daarna ook de besturen 7 aan dat zij zich committeren
aan de Kwaliteitsagenda. Het commitment wordt ondersteund door de onderwijsinspectie, die
opbrengstgericht werken onderdeel van haar toezichtkader heeft gemaakt, met name in het
kader van zeer zwakke scholen. Respondenten geven aan dat deze ‘gezamenlijkheid’ kenmerkend
is geweest voor het proces. “Het eigenaarschap op de werkvloer is gemaximaliseerd.”
Bovendien wordt aangegeven dat er sprake is van een momentum dat goed wordt opgepakt:
“De staatssecretaris heeft het momentum goed ingeschat (…). De samenleving vraagt meer
concrete opbrengsten, wordt stringenter; de inspectie spreekt de schoolbesturen direct aan op
kwaliteit en er zijn aanwijsbare plekken in het onderwijs die om aandacht vragen.” Deze ma-
7 Één organisatie distantieert zich van de Kwaliteitsagenda.
31