Strategische sturing?

Strategische sturing? Implementatiestrategieën van het ministerie van OCW
teit (de val van een kabinet) de verspreidingsaanpak aangaande taal en rekenen gaat beïnvloeden.
Desalniettemin toont de Kwaliteitsagenda wél aan dat het ministerie in een complex veld
– alleen al vanwege het enorme aantal basisscholen – tot nieuwe uitvoeringspraktijken kan
komen. Implementatie is moeilijk, maar kan wel. Cruciaal is de koppeling tussen omstandigheden,
aanpak en uitvoeringsmechanismen. En daarin, zo laat de casus zien, is door intelligente
en passende sturing strategisch te bewegen, waarmee de kansen op succesvolle implementatie
ook temidden van complexe omstandigheden worden vergroot.
Bij de versterking van cultuureducatie in het primair onderwijs had de strategie – hoewel ook
sprake was van interactieve implementatie – duidelijk een andere vorm. Deze was gebaseerd
op drie pijlers: een stimuleringsregeling, afspraken met bestuurlijke partners over netwerkvorming
op lokaal niveau en kennisverspreiding. Ondanks dat de politieke urgentie om cultuureducatie
in het basisonderwijs te brengen minder groot is dan die voor goed taal- en rekenonderwijs,
zijn scholen ontvankelijk gebleken voor de OCW strategie. Diverse evaluatiestudies
laten zien dat – hoewel scholen hier niet op worden afgerekend – cultuureducatie meer
en meer verankerd raakt in het primair onderwijs. Maar meer dan bij taal en rekenen blijft
OC&W op afstand, en er is minder nadruk gelegd op competentieontwikkeling en deskundigheid
van leraren.
De beide cases samen genomen leveren overigens nog een aanvullende conclusie op. Op
scholen zelf kan een afweging ontstaan tussen nadruk op taal en rekenen enerzijds, en nadruk
op cultuureducatie, anderzijds. Met andere woorden, effectieve implementatie aangaande een
bepaald beleidsthema en ín een beleidssegment, kan de implementatie aangaande andere beleidsthema’s
in andere segmenten verdringen. Implementatiestrategie draait dan niet alleen
om externe oriëntatie, maar tevens om interne oriëntatie: hoe worden binnen OC&W meer
horizontaal afwegingen gemaakt?
Aanbevelingen
Bij de aanbevelingen leggen we in die lijn de nadruk op enkele slimme mechanismen die in
de verspreidingsaanpakken te traceren zijn, en die ook in andere complexe beleidsvelden met
ambigue en conflicterende doelen in te zetten zijn.
1. Ten eerste wijzen we op de mogelijkheid van het benutten van narratieve mechanismen.
Implementatie komt ‘los’ als er sprake is van een consistent en voor de actoren die er mee
aan het werk moeten (uitvoerders) en er verantwoordelijkheid voor moeten dragen (politiek)
aansprekend verhaal. Dat is enerzijds een verhaallijn met een overtuigende verbinding
van probleemanalyse, verklaring, handelingsopties en bewijsmateriaal, maar anderzijds
ook krachtige symbolen, sterke en pakkende termen. Om verspreiding mogelijk te
maken is een heldere maar vooral ook pakkende en aanstekelijke boodschap vereist.
2. Ten tweede zijn er wat we hier kennis mechanismen hebben genoemd. Verspreiding komt
daarbij van de grond langs de lijn van kennis, bijvoorbeeld in het organiseren van kenniscoalities
en gemeenschappen (reëel of virtueel) waarin best practices worden uitgewisseld.
4