Strategische sturing?

Strategische sturing? Implementatiestrategieën van het ministerie van OCW
Langs de lijn van de kennis ontstaat dan uitwisseling van praktijkervaring, en verspreiding
van het daarbij leidende idee. Dat is bij uitstek dus geen discussieforum voor wetenschappers
en producten van kennis, maar vooral een platform waar praktijkmensen hun lokale
kennis en ervaringen kunnen aanbieden aan anderen.
3. Ten derde is er een reeks symbolische mechanismen. Gezaghebbende vertellers, zoals Michael
Fullan, of bijvoorbeeld de symboliek van grote bijeenkomsten met professionals,
vormen sterke mechanismen voor verspreiding. Ambassadeurs zijn niet alleen mensen die
boodschappen overbrengen en vragen beantwoorden, maar staan symbool voor wat het
beleid beoogt. In de ambassadeurs zien andere uitvoerders wat het beleid kan, wil en mogelijk
maakt. En ook het handelen van beleidsmakers heeft krachtige symbolische elementen.
Beleid ‘maken’ kan op vele manieren en door in het maken zelf bewust veel ruimte in
te bouwen voor symbolen van bijvoorbeeld buitenlandse deskundigheid of grote betrokkenheid
van het veld, komt beleid op een andere manier ‘het veld’ in. Daarmee is niet gezegd
dat externe deskundigen en het mobiliseren van grote groepen professionals puur
symbolische daden zijn, ze zijn ook inhoudelijk en in sommige gevallen politiek, maar ze
hebben buiten dat ook een krachtige symbolische werking. En die symboliek vormt een
‘instrument’ in de handen van beleidsmakers die de kansen op succesvolle implementatie
en verspreiding van beleid willen vergroten.
De inzet van dergelijke mechanismen moet tegen de achtergrond van hardere omstandigheden
en randvoorwaarden worden gezien, in het bijzonder:
- Wat is het maatschappelijke en politieke klimaat? Welke verhalen en symbolen passen
daarin?
- Hoeveel tijd is er? Is er tijd en ruimte om kennis en inzichten via (nieuwe) netwerken
te verspreiden?
- Welke ruimte hebben instellingen? Op welke grenzen stuiten het ministerie en andere
publieke actoren, zoals de Inspectie, wanneer ze verandering voorstaan?
Slot
De afgelopen decennia was de lijn in het wetenschappelijk werk en het denken over implementatie
goeddeels relativerend van aard. Veel aandacht is gegaan naar het relativeren, nuanceren
en soms zelfs volledig ontkennen van de mogelijkheden om beleid te implementeren.
De literatuur over implementatie ging daarmee in veel gevallen over het gebrek aan succesvolle
implementatie, en/of de onverwachte effecten die bij implementatie de boventoon gingen
voeren boven datgene wat door de beleidsmaker bedoeld was. We nemen geen afstand
van die traditie, in die zin dat we de ontwikkelde inzichten hier niet ontkennen of falsifiëren.
Wel voegen we er elementen aan toe, die de beleidsmaker nieuw instrumentarium geven in
het denken over beleidsimplementatie.
Lessen uit praktijkcases laten zien hoe een deels vooraf geplande maar goeddeels emergente
implementatiestrategie wel degelijk direct aan de gevolgde strategie te relateren bedoelde ge-
5