Strategische sturing?

Strategische sturing? Implementatiestrategieën van het ministerie van OCW
beschouwen. Het verklaart deels waarom veel scholen zo bereidwillig waren om aan de Kwaliteitsagenda
mee te doen. Daarin speelt misschien ook de idee van contrastwerking mee.
Scholen zijn de afgelopen jaren zozeer geconfronteerd met de verruiming van taakopvattingen,
via allerlei maatschappelijke opdrachten, dat het werken aan de kerntaken als extra welkom
werd gezien. Bovendien zijn leerkrachten op zoveel manieren ‘afgehouden’ van hun
kerntaak – althans, dat is het gevoelen – dat het sturen op inhoud als welkome afwisseling is
beleefd.
Dat betekent niet dat de implementatie een probleemloos proces wordt. Niet alle scholen doen
automatisch mee, en er wordt – zoals bij andere taken – nog steeds genoeg geklaagd over coordinatieproblemen
en administratieve lasten.
In geval van Cultuurparticipatie, en ook voor cultuureducatie primair onderwijs, was er veel
meer ruimte om de beleidsinzet als bijzaak te beschouwen. Cultuurparticipatie en -educatie
zijn belangrijk, maar vooral op (langere) termijn, en de precieze betekenis hiervan is naar verhouding
minder goed vast te stellen. In de loop van de afgelopen jaren zijn uiteenlopende interpretaties
van participatie verdedigd, ook in politieke zin – bijvoorbeeld onder staatssecretaris
Van der Ploeg – en die zijn niet onverdeeld enthousiast ontvangen. De van oudsher bewaakte
institutionele afstand tussen ministerie en cultuurinstellingen draagt ook niet bij aan
het direct omarmen van nieuwe beleidsideeën rond kunst en cultuur. Dit vraagstuk is misschien
nog wel meer grillig dan dat van taal- en rekenonderwijs.
Bovendien raken de cases Kwaliteitsagenda en cultuureducatiebeleid elkaar op dit punt: gaat
het in scholen voor primair onderwijs om taal en –rekenen en/of cultuureducatie? Uit de analyse
blijkt dat binnen scholen afwegingen kunnen ontstaan tussen taal/rekenen enerzijds en
bijvoorbeeld cultuureducatie anderzijds. Meer concreet kan de nadruk op taal en rekenen dat
andere verdringen. Hoe vindt hierin binnen het departement afstemming plaats, als beide beroepen
op scholen worden gedaan? De cases concurreren om aandacht, politiek en beleidsmatig,
maar ook heel concreet in de klas.
Sterk verhaal versus diffuse noodzaak
In de casus Kwaliteitsagenda valt op dat gezorgd is voor een stevige inhoudelijke legitimering
van de beleidsinterventies. Daarbij is behendig ingespeeld op politieke en maatschappelijke
sentimenten rond de staat van het onderwijs. Het bestaan van ‘zwakke’ en ‘zeer zwakke’
scholen is onderkend, maar dat is voorzien van een positief getoonzet verhaal, waarbij goed
presterende scholen minder presterende scholen zouden ‘optrekken’ en ze gezamenlijk het
schoolniveau zouden verbeteren. De in beleidskringen welbekende ‘story of decline’ (cf. Stone,
1997), die de nadruk legt op de noodzaak van ingrijpen vanwege achteruitgang en verval
(zoals vergrijzing, stijgende kosten, krimp, et cetera) werd aangevuld c.q. vervangen door een
‘story of hope’. Interventies werden gelegitimeerd met het oog op een kansrijke toekomst. Dat
daarbij sterk geleund is op de overzeese ideeën van Michael Fullan heeft niet alleen de expertbasis
versterkt (zie onder), maar het verhaal ook de nodige zwaarte gegeven. Fullans (vermeende)
succes in diverse buitenlanden kon worden gebruikt om het Nederlandse gebied met
68