ganZi qarTuli miwisa

vaxuSti bagrations moxseniebuli aqvs tyviis
sabadoc: `aRwera krkonisa: aqa ars liToni brpenisa
mravali’’(gv.32). `aRwera awindelisa ovseTisa: arian aqa
liTonni vercxlisa, brpenisa, rkinisa~.
XVIII saukunis cnobili mogzauri giuldenStedti
gadmogvcems, rom mefe erekles `rkinis, spilenZis, tyviis
da vercxlis sadnobi qarxnebi hqonda, rom svaneTSi,
maRal mTebSi tyvias adnobdnen~. cxeniswylis xeobaSi,
sofel laSxeTTan, aris `tyviis kriala, romelic albaT
vercxls Seicavs~, `Sida qarTlSi, sofel ZaRinas
midamoebSi aris almadniani tyviis kriala madani~.
giuldenStedts damblutTan unaxavs `tyviis
krialas ZarRvi, romelTanac Sereulia cota mqrqali
vercxlis madani~. igi mdinare finezauris xeobaSic
miuTiTebs Zvel samTo gamonamuSevrebs, sadac maSinac
moipovebdnen tyvias (“giuldenStedtis mogzauroba
saqarTveloSi”).
uZvelesi droidanaa cnobili afxazeTSi ZiSras tyvia-
TuTiis sabado. afxazTa mTavrebi ZiSras mTaze vercxlsac
moipovebdnen. aseve ZvelTaganvea cnobili xicmas tyviis
sabado, romelic 1867 wels moinaxula qarTvelma
geologma g. wulukiZem.
jer kidev 1805 wels ingliseli inJineri makeveni
upatakebda kavkasiis mTavarmarTebels – svaneTis mTebSi
tyviis mdidari madnebia, sadac, Cans, ZvelTaganve
moipovebdnen tyviaso.
tyvias moipovebdnen raWaSi (luxunis wyalze, adgili
mokibula, sofel uravTan), xevsureTSi (mucosTan),
TuSeTSi (sofel ardotis pirdapir cicabo mTaze,
omalosTan) da sxv.
bolo xanebSi tyviis mopoveba warmoebda kvaisasa da
madneulSi. cnobilia tyviis metnaklebad mniSvnelovani
30