30vragen en antwoorden

De aanvoer van fosfaat uit dierlijke mest en
kunstmest is de afgelopen 25 jaar flink verlaagd.
Het bodemoverschot, de balans tussen aanvoer uit
mest en afvoer met het gewas, is daarmee ook
verlaagd. In alle sectoren, en op alle grondsoorten,
is het fosfaatbodemoverschot afgenomen. In 2009
bedroeg het overschot voor de melkveebedrijven
10 tot 15 kg P O per ha, met weinig verschil
2 5
tussen de grondsoorten. In de akkerbouw zijn de
fosfaatoverschotten ook gedaald, maar op klei
(15 kg P O per ha) waren ze in 2009 lager dan
2 5
op zand (40 kg P O per ha). Ondanks de lagere
2 5
overschotten, is er nog steeds sprake van een
overschot, en dus ophoping in de bodem.
De gegevens van landelijke metingen laten inderdaad geen
dalende fosfaattoestanden zien. Op grasland is sprake van
gelijkblijvende fosfaattoestanden op een landbouwkundige
ruim voldoende niveau. Op bouwland is zelfs sprake van
stijgende fosfaattoestanden. Alleen bij de continue teelt
van maïs op zandgronden is een daling vastgesteld. Het
Pw-cijfer nam op deze percelen tussen 1988 en 2004 af
met één eenheid per jaar. Landbouwkundig heeft dat echter
geen enkele betekenis omdat de waardering nog steeds
hoog is.
Het lijkt er dus niet op dat het gevoerde mestbeleid de
fosfaatvoorziening van landbouwgewassen wezenlijk heeft
beperkt. In de komende jaren worden de fosfaatgebruiksnormen
verder aangescherpt, mogelijk tot een niveau rond
evenwichtsbemesting. De resultaten van bedrijfssystemen
en veldproeven waarin evenwichtsbemesting is ingesteld
laten dalende of stabiele fosfaattoestanden zien. Dalingen
komen vooral voor als de uitgangssituatie relatief hoog is,
terwijl stabilisatie vooral voorkomt bij relatief lage
uitgangssituaties.
In veldonderzoek leidt evenwichtsbemesting in veel
gevallen tot lagere gewasopbrengsten, vooral op zandgrond.
De opbrengstdervingen liggen maximaal in de orde
van grootte van vijf procent. In de akkerbouw en vollegrondsgroententeelt
is de opbrengstderving afhankelijk van
het aandeel fosfaatbehoeftige gewassen in het bouwplan.
Een gebruiksnorm van 60 kg P O per ha zal waarschijnlijk
2 5
alleen tot opbrengstderving leiden op bedrijven die meer
dan de helft fosfaatbehoeftige gewassen telen, zoals
bijvoorbeeld andijvie, spinazie, consumptieaardappelen en
erwten, en tegelijkertijd een relatief lage fosfaattoestand
hebben. Deze combinatie is op dit moment zeldzaam.
Ook bij aanscherping van de gebruiksnormen, zoals
voorzien in 2013, wordt doorgaans nog meer fosfaat
aangevoerd dan afgevoerd.
• Bij toestand hoog bedraagt de gebruiksnorm op bouw-
land 55 kg P 2 O 5 per ha en op grasland 85 kg P 2 O 5 per ha.
Hierbij zal wel op een deel van de bedrijven sprake zijn
van evenwichtsbemesting of zelfs van negatieve overschotten.
Maar vanwege de hoge fosfaattoestand heeft
dit geen consequenties voor de gewasopbrengsten, want
de bemestingsadviezen zijn dan in veel gevallen relatief
laag of er hoeft zelfs geen fosfaat gegeven te worden.
De fosfaattoestand zal gaandeweg dalen naar de toestand
neutraal.
• Bij de toestand neutraal bedraagt de gebruiksnorm
65 kg P O per ha op bouwland en 95 kg P O per ha op
2 5 2 5
grasland. Situaties met negatieve overschotten komen
door de hogere gebruiksnorm minder voor, met uitzondering
van bedrijven met hoge opbrengsten, waardoor
verwacht mag worden dat de fosfaattoestand niet of
slechts gering zal dalen. Vooral op bedrijven met veel
fosfaatbehoeftige groenten is er een risico van opbrengstderving,
vooral bij Pw-cijfers aan de onderkant
van de klasse neutraal (35-40).
30 vragen en antwoorden over bodemvruchtbaarheid | Alterra | 101