30vragen en antwoorden

De aanvoer van organische stof bestaat hoofd-
zakelijk uit gewasresten en dierlijke meststoffen.
De bijdrage van gewasresten is afhankelijk van de
gewassen die deel uit maken van het bouwplan.
De bijdrage uit mest is afhankelijk van de mestsoort.
Door de eisen die de gebruiksnormen stellen
aan de aanvoer van fosfaat is de verhouding tussen
effectieve organische stof en fosfaat in de mest
bepalend voor de organische stof aanvoer.
In de akkerbouw loopt de aanvoer van effectieve organische
stof uiteen van ongeveer 1.200 tot 1.800 kg per ha.
Bedrijven op de noordelijke zeeklei verbouwen ongeveer
75 procent granen, met een hoge aanvoer uit gewasresten.
Zij voeren slechts acht procent van de organische
stof aan uit dierlijke mest. Op de centrale en zuidwestelijke
zeeklei worden meer aardappelen en bieten geteeld, maar
ook vaak peen, uiten, erwten en tulpen. De hoeveelheid
gewasresten is daarom relatief laag. Aardappelen en
suikerbieten vormen ook een belangrijk onderdeel van het
bouwplan bij de akkerbouw op zand. Op het noordelijk
zand wordt daarnaast ook zomergerst geteeld, terwijl op
het zuidelijk zand het bouwplan wordt aangevuld met
peen, schorseneer en spinazie. In het zuidelijk zandgebied
is 33 procent van de organische stof afkomstig van dierlijke
mest. Op de löss bestaat het bouwplan uit vrijwel gelijke
delen consumptieaardappelen, suikerbieten, wintertarwe
en zomergerst, soms ook met een klein deel uien.
Bij de teelt van vollegrondsgroenten is er een groot
verschil tussen de bedrijven op klei en zand. Op de klei
worden vooral diverse koolsoorten geteeld, terwijl op zand
prei de belangrijkste teelt is. Op de klei varieert de aanvoer
van effectieve organische stof van 1.600 tot 2.100 kg per
ha. Op de centrale zeeklei ligt het mest-gebruik heel laag,
terwijl in het zuidwesten 20 procent van de aanvoer uit
mest komt. Op de zandgrond is de totale aanvoer beduidend
hoger, met zo’n 3.000 kg effectieve organische stof
per ha. Hiervan komt 40 tot 50 procent uit mest.
Daarnaast gebruiken deze bedrijven compost als aanvullende
bron voor organische stof.
In de bollenteelt op duinzand worden grote hoeveelheden
vaste mest en compost gebruikt. Samen wordt hiermee
zo’n 5.000 kg effectieve organische stof aangevoerd.
De jaarlijkse afbraak van organische stof is afhankelijk van
de grondsoort en de historie van de bemesting. De jaarlijkse
afbraak kan wel uiteenlopen van minder dan
500 kg per ha tot meer dan 5.000 kg per ha. Daarom is
het niet goed mogelijk om te beoordelen of de berekende
aanvoer voldoende is om de afbraak te compenseren. Er
zijn grove vuistregels dat de jaarlijkse aanvoer minimaal
1.500 kg per ha dient te zijn, maar liefst 2.000 kg per ha.
Binnen de akkerbouw ligt de aanvoer in de buurt van deze
ondergrenzen. Van duinzand is bekend dat de afbraak zeer
hoog is. De bedrijven in deze regio compenseren de hoge
afbraak met aanvoer van vaste mest en compost.
Op melkveebedrijven worden gras en snijmaïs geteeld.
Op grasland is organische stof zelden een probleem.
Resten van bladeren, stoppels en wortels leveren jaarlijks
al snel zo’n 2.500 tot 3.500 kg effectieve organische stof.
Met een gift van 30 ton rundermest per ha komt daar
ongeveer 1.000 kg effectieve organische stof bij. Ook de
weidende koeien dragen nog eens 500 tot 1.000 kg bij via
mestflatten, zij het slecht verdeeld. Bij snijmaïs ligt het
verhaal heel anders. De plant wordt in zijn geheel geoogst
waardoor slechts 500 kg effectieve organische stof overblijft.
Met 40 ton dunne rundermest komt daar ongeveer
1.200 kg effectieve organische stof. De totale aanvoer blijft
dan steken bij 1.700 kg per ha. Met een geslaagde groenbemester
kan daar nog zo’n 500 kg bijkomen. Door
snijmaïs in vruchtwisseling te telen met grasland kan
gemiddeld een hoge aanvoer van organische stof worden
gerealiseerd.
30 vragen en antwoorden over bodemvruchtbaarheid | Alterra | 53