30vragen en antwoorden

Een groenbemester is een gewas dat de bodemvruchtbaarheid
op peil houdt of verbetert.
Groenbemesters worden om uiteenlopende redenen
verbouwd. Tijdens de groei beschermen ze de
bodem tegen erosie of verslemping, en onderdrukken
ze de groei van onkruiden. Gedurende de
herfst en winter kunnen ze stikstof vastleggen die
anders uit zou spoelen. Groenbemesters leveren
meestal geen verkoopbaar product, maar worden
aan het eind van de teelt ondergeploegd. Daarbij
leveren ze organische stof aan de bodem. Bovendien
kan het volggewas profiteren van stikstof en andere
voedingstoffen die vrijkomen bij de afbraak van de
groenbemester. Groenbemesters worden ook
ingezet om specifieke aaltjes te bestrijden.
In Nederland worden naar schatting op 100.000 ha
groenbemesters ingezaaid. Groenbemesters worden
vooral gebruikt in de akkerbouw, op ongeveer tien procent
van de oppervlakte. In de bollenteelt wordt zelfs op een
kwart van de oppervlakte groenbemesters ingezet.
Bladrammenas, gele mosterd en Italiaans raaigras zijn
verreweg de meest gebruikte groenbemesters. Samen zijn
deze drie goed voor zo’n 70 procent van het totaal.
Daarnaast worden andere raaigrassen en granen ook
regelmatig ingezet. Op kleinere schaal worden klavers,
wikkes, phacelia en afrikaantjes gebruikt. Grassen en
klavers kunnen ingezaaid worden tijdens de teelt van het
hoofdgewas. De andere groenbemesters worden gezaaid
in de stoppel van het geoogste hoofdgewas.
De keuze voor de groenbemester is afhankelijk van het
doel. Als het om bescherming tegen erosie of slemp gaat,
zijn de groenbemesters met een hoge bodembedekking de
beste keuze. Een goed verspreid wortelstelsel, zoals bij
grassen, helpt om de gronddeeltjes bij elkaar te houden.
Ook na het onderploegen van zo’n groenbemester geven
de wortelresten nog steeds een goede bescherming. Als
het om de aanvoer van organische stof draait, zijn de
grassen ook een goede keuze. Zij leveren vaak meer dan
1.000 kg effectieve organische stof per ha.
Groenbemesters verschillen ook in het vermogen om
stikstof op te nemen. Een hoge stikstofopname voorkomt
dat de reststikstof van het hoofdgewas uitspoelt naar het
grondwater en oppervlaktewater. Als de groenbemester in
staat is om de opgenomen stikstof vast te houden tot het
voorjaar, dan kan het volggewas daar weer van profiteren.
Ook andere uitspoelingsgevoelige voedingsstoffen zoals
kalium kunnen op die manier veilig gesteld worden.
Vlinderbloemige groenbemestingsgewassen zoals klavers
en wikkes zijn rijk aan stikstof en kunnen een belangrijke
stikstofbron zijn voor volgteelten.
Een belangrijke overweging bij de keuze van een groenbemester
is de invloed op de ziektedruk door aaltjes.
Hiervoor zijn geen eenvoudige regels. Een geschikte
groenbemester zorgt ervoor dat de populatie aaltjes niet
toeneemt, of nog liever, juist afneemt. Behalve de soort
groenbemester, blijkt ook het ras binnen de soort van
belang te zijn.
Het verhaal van de groenbemester bestaat niet louter uit
voordelen. Uiteraard kost de teelt tijd en geld. Normaal
worden de kosten op termijn goedgemaakt door hogere
opbrengsten. Maar in sommige gevallen kan het net
verkeerd uitpakken. Bijvoorbeeld slecht ondergewerkte
resten van groenbemesters kunnen later weer gaan
uitlopen. Deze zogenaamde opslag kan de groei van het
volggewas verstoren. Ook kunnen sommige combinaties
van groenbemester en hoofdgewas niet in hetzelfde jaar
geteeld worden. Daardoor kan met de teelt van een
groenbemester een teeltjaar van een hoofdgewas verloren
gaan.
30 vragen en antwoorden over bodemvruchtbaarheid | Alterra | 45