30vragen en antwoorden

De zuurgraad (pH) is van belang voor de beschik-
baarheid van voedingsstoffen, de activiteit van het
bodemleven en de bodemstructuur. Zand- en veengronden
hebben vaak een lage pH. De jonge zeekleigronden
zijn doorgaans neutraal en kalkrijk, terwijl
op de oudere, kalkloze, zeekleigronden ook relatief
lage pH’s kunnen voorkomen.
De aanwezigheid van een bepaald element in de bodem
vertelt niet alles over de beschikbaarheid voor de plant.
De zuurgraad speelt hierin een belangrijke rol. Ze bepaalt
de hoeveelheid en de vorm waarin voedingsstoffen voor
de plant beschikbaar zijn. De belangrijkste voedingsstoffen
zijn optimaal beschikbaar binnen het licht zure tot
basische traject. Sporenelementen zijn meestal wat beter
beschikbaar in neutrale tot zure milieus.
Bacteriën zijn zeer gevoelig voor veranderingen in de
zuurgraad. In zure milieus is de bacteriële activiteit lager.
Daardoor neemt de afbraak van organische stof af, en
daarmee het vrijkomen van voedingsstoffen.
De invloed van de zuurgraad op de bodemstructuur is
een combinatie van directe en indirecte effecten. In een
lichtzure omgeving is weinig calcium beschikbaar en
weinig aluminium actief, waardoor kleimineralen min of
meer uit elkaar vallen. Bij overdadige regenval kan dat tot
verslemping leiden. Daarnaast speelt de zuurgraad via het
effect op het bodemleven een rol. Verschillende microorganismen
produceren een soort kitstof waarmee bodemdeeltjes
aan elkaar verbonden worden. Wormen bevorderen
de porositeit van de grond.
Bij landbouwkundig gebruik verzuurt de bodem in de loop
van de tijd, onder invloed van neerslag, meststoffen en de
planten zelf. Neerslag leidt tot uitspoeling van positief
geladen deeltjes zoals calcium en kalium. Deze worden
vervangen door waterstofionen. Het gebruik van bepaalde
meststoffen leidt ook tot verzuring van de bodem, zoals
ammoniumhoudende stikstofmeststoffen. Plantenwortels
scheiden zuren af waardoor sommige voedingsstoffen
beter opneembaar worden. Op kalkrijke gronden wordt
de verzurende werking van deze processen gebufferd door
de omzetting van kalk in koolstofdioxide. Bodems hebben
echter een eindige kalkvoorraad, waardoor op een gegeven
moment de pH wel daalt. Voor dergelijke kalkloze
gronden daalt de zuurgraad ongeveer met 0,05 tot
0,1 eenheden per jaar.
De daling van de zuurgraad van de bodem kan worden
vertraagd door een bewuste keuze voor minder
verzurende meststoffen. Een andere ingreep is onderhoudsbekalking
of reparatiebekalking met kalkmeststoffen. Deze
bestaan uit verschillende combinaties van magnesium
carbonaten en calciumcarbonaten. De onderhoudsbekalking
heeft als doel om de jaarlijkse verzuring te
compenseren, en daarmee de zuurgraad op hetzelfde peil
te houden. Als de pH te ver is gedaald, wordt een
reparatiebekalking toegepast. De gewenste kalkgift is
uiteraard afhankelijk van de gewenste verhoging van de
pH. Maar daarnaast neemt de benodigde kalkgift toe
naarmate het organische stofgehalte en het lutumgehalte
van de bodem hoger zijn. De werking van kalkmeststoffen
wordt uitgedrukt in neutraliserende waarde (nw), en is
afhankelijk van de gehalten aan calciumcarbonaat en
magnesiumcarbonaat.
30 vragen en antwoorden over bodemvruchtbaarheid | Alterra | 33