30vragen en antwoorden

Voor de beoordeling van de bodemvruchtbaarheid
is een uitgebreid pakket aan chemische, biologische
en fysische metingen beschikbaar. Door gewoon te
graven en te kijken is het ook mogelijk een indruk
te krijgen van de bodemvruchtbaarheid.
Beworteling, structuur en kleur zijn daarbij belangrijke
aanknopingspunten.
De intensiteit en diepte van beworteling zegt veel over de
bodemvruchtbaarheid. Eenvoudig gesteld: als de beworteling
goed is, hoef je eigenlijk niet verder te kijken. Aan de
andere kant vraagt een slechte beworteling om verder
onderzoek. Ligt het aan de structuur? Of is er iets anders
mis? De beworteling kun je beoordelen door een kuil te
graven of een grote kluit uit te steken. Hoe dieper de
wortels de bodem in gaan, hoe meer water en voedingsstoffen
beschikbaar zijn voor de plant. Suikerbieten en
wintertarwe wortelen relatief diep, tot 70 à 100 cm.
Aardappelen komen vaak niet dieper dan 50 cm. De
meeste groenten en bloembollen wortelen ook relatief
ondiep. Op grasland neemt de bewortelingsdiepte vaak
af naarmate de zode ouder wordt. Na enkele jaren treffen
we de meeste wortels aan in de bovenste 10 cm, maar
onder goede omstandigheden kan oud grasland ook tot
30 cm bewortelen. Storingen of andere factoren kunnen
de bewortelbare diepte beperken. Zware mechanisatie en
oogsten onder natte omstandigheden kunnen de bodem
verdichten. De daarbij horende lage luchtgehalten of hoge
indringingsweerstand kunnen de beworteling beperken.
Maar ook een te lage pH kan een barrière vormen. Bij een
pH-KCl die lager is dan 3,5 à 4 groeien vrijwel geen
wortels. Knikken in wortels verraden soms de aanwezigheid
van storende lagen.
De intensiteit van de beworteling wordt vaak uitgedrukt
in de wortellengte per liter grond. Een dergelijke meting
vergt echter specialistisch onderzoek. Het is ook mogelijk
om een indicatie te krijgen door het aantal wortels te
tellen in een kluit van 25 bij 25 vierkante centimeter.
Op een diepte van 20 centimeter loopt het aantal wortels
uiteen van grofweg 50 tot 300. Daarbij gaat het wel om
de levende, witte sappige, wortels. De dode, bruine
verkurkte, wortels doen niet meer mee.
In de bodem zijn verschillende structuurelementen
aanwezig. Je kunt ze beoordelen in een kuil of een
uitgegraven kluit grond. Nog makkelijker is om na het
ploegen een kijkje te nemen. Kruimels zijn ongeveer tot
een centimeter groot. De afgerond-blokkige elementen
zijn 1 tot 10 cm groot. In een bodem met veel kruimels
en afgerond-blokkige elementen kunnen wortels gemakkelijk
groeien. De luchtige structuur bevordert ook de
uitwisseling van gassen. De aanwezigheid van scherpblokkige
elementen duidt op een slechte structuur. Het
zijn compacte hoekige blokken grond waar wortels en
lucht maar moeilijk doorheen kunnen.
De kleur van de grond kan ook helpen bij de beoordeling.
Organische stof bijvoorbeeld kleurt de grond bruin tot
zwart. Een blauwe kleur duidt op een dichte bodem met
luchtgebrek. Vaak gaat een blauwe kleur gepaard met
een onaangename geur.
30 vragen en antwoorden over bodemvruchtbaarheid | Alterra | 29