30vragen en antwoorden

In Nederland liggen zand, klei, löss en veen aan het
oppervlak. Onze bodems zijn nog relatief jong. In de
afgelopen tientallen tot duizenden jaren hebben ze
zich ontwikkeld onder invloed van klimaat, bemesting
en ontwatering.
Zandgronden zijn van oorsprong onze armste gronden.
Ze kunnen weinig voedingsstoffen vast houden.
Podzolgronden zijn de meest voorkomende zandgronden.
Ze bestaan meestal uit dekzand waarin infiltrerend water
de bovenste laag heeft leeggespoeld. De voedingsstoffen
en organische stof, afkomstig van oeroude bossen, zijn
door het water meegevoerd naar diepere lagen. De
uitgespoelde stoffen hopen zich op in de zogenoemde
inspoelingslaag, een harde donkergekleurde laag. Om de
arme podzolgronden te verbeteren, hebben boeren vanaf
de Middeleeuwen mengsels van heideplaggen en schapenmest
opgebracht. Zo werden gronden rondom de dorpen
door de eeuwen heen steeds vruchtbaarder. Bovendien
kwamen ze steeds hoger te liggen, tot meer dan een
meter. Deze zogenaamde enkeerdgronden of esgronden
worden nu veel gebruikt voor gras, snijmaïs en groententeelt.
Achter de duinen liggen de duinvaaggronden. Het
zijn jonge, nog niet ontwikkelde, bodems. Een humushoudende
bovenlaag ontbreekt, waardoor ze minder
geschikt zijn voor akkerbouw. Desondanks vinden we
hier nu vooral bollenteelt.
Kleigronden zijn ontstaan door afzettingen van minerale
deeltjes uit rivieren en de zee. Het zijn vruchtbare gronden
die voedingsstoffen goed vasthouden. De rivieren in
Nederland hebben door de eeuwen heen grote hoeveelheden
sediment van de Alpen en omliggende gebieden
aangevoerd. Tijdens overstromingen zonken kleideeltjes
naar de bodem. Planten kregen slechts weinig tijd om te
groeien. Voordat de grond goed en wel was opgedroogd,
stond de volgende overstroming weer voor de deur. Door
de geringe bodemvorming missen ze een gelaagdheid. Pas
als ze langere tijd niet meer overstromen krijgen planten
een kans om organische stof aan te voeren. Op rivierklei
vinden we veel grasland, maar ook fruitteelt. Zeeklei is
ontstaan in gebieden die vroeger door de zee zijn ingenomen.
De organische stofgehalten van zeeklei zijn
doorgaans lager dan bij rivierklei, maar ze bevatten meer
kalk. Zeeklei is bijzonder geschikt voor akkerbouw. De
zeer zware kleigronden zijn minder goed bewerkbaar, en
zijn daarom beter geschikt voor grasland.
Veengronden zijn natte gronden die vooral bestaan uit
onverteerde en deels verteerde plantenresten. In het
westen van Nederland liggen de laagveengebieden waar
het grondwater op of boven het niveau van het maaiveld
stond. In het noordoosten van Nederland liggen de
hoogveengebieden waar veenmos zich kon ontwikkelen
omdat het regenwater niet weg kon zakken. In grote
delen is het veen afgegraven voor de turfwinning.
Hierdoor zijn de zogenaamde dalgronden ontstaan, waar
veel aardappels worden geteeld. De veengronden die voor
landbouw worden gebruikt, zijn ontwaterd. Daardoor
oxideert de organische stof en komen veel voedingsstoffen
vrij. Ze worden vooral gebruikt als grasland.
Lössgronden bevatten veel leemdeeltjes, grover dan klei,
maar fijner dan zand. De deeltjes zijn tijdens de laatste
ijstijd door de wind afgezet. Löss combineert de goede
eigenschappen van klei en zand. Het houdt vocht en
voedingsstoffen vast en is goed bewerkbaar. Deze grond is
daarom bijzonder geschikt voor akkerbouw. Op de wat
steilere hellingen is het risico op erosie hoog en is grasland
beter geschikt.
30 vragen en antwoorden over bodemvruchtbaarheid | Alterra | 21