30vragen en antwoorden

De bodem speelt een belangrijke rol in de globale
koolstofkringloop. Wereldwijd bevat de bodem naar
schatting 1.500 miljard ton koolstof. Dat is ongeveer
twee keer zoveel als de hoeveelheid koolstof in
de atmosfeer, en drie keer zoveel koolstof als in de
levende biomassa op aarde. Anderzijds is het
slechts vier procent van de hoeveelheid koolstof in
de oceanen. Het Kyoto Protocol biedt de mogelijkheid
om koolstof die wordt vastgelegd in de bodem
mee te tellen in de broeikasgasbalans. De vastgelegde
koolstof wordt dan in mindering gebracht op
de emissies van broeikasgassen. Nederland maakt
op dit moment geen gebruik van deze optie.
Vastlegging van koolstof in de bodem van landbouwgrond
is zeker niet het ‘ei van Columbus’ in de oplossing van het
klimaatprobleem. In vergelijking met andere maatregelen
in de landbouw die de emissie van lachgas of methaan
jaarlijks blijvend verlagen, is het effect van de vastlegging
eindig. De opbouw van koolstof vertraagt in de loop van
de tijd, om uiteindelijk tot stilstand te komen. Als de
maatregel daarna niet wordt voortgezet bestaat zelfs de
kans dat de vastgelegde koolstof weer vrijkomt. Eigenlijk
kopen we met koolstofvastlegging vooral tijd. Dit neemt
niet weg dat het belangrijk is om bestaande koolstofvoorraden
in de bodem te beschermen tegen afbraak. Het
voorkomen van deze bodememissies draagt bij aan een
lagere broeikasgasemissies.
De balans tussen opbouw en afbraak van organische stof
is op drie manieren te beïnvloeden:
• Aanpassing in het landgebruik.
• Verhoging van de aanvoer van organische stof.
• Verlaging van de afbraak van organische stof.
De hoeveelheid koolstof die een hectare grond bevat
neemt af in de volgorde grasland, bos, bouwland. Vanuit
het oogpunt van koolstofvastlegging is de omzetting van
bouwland in grasland of bos een effectieve maatregel. In
Nederland ligt deze optie niet zo voor de hand. Kansrijker
is het vermijden van de verdere afbraak van organische
stof onder blijvend grasland. Dat betekent dat blijvend
grasland in stand moet worden gehouden, en niet omgezet
moet worden in tijdelijk grasland of bouwland.
Verhoging van de aanvoer van organische stof kan op veel
manieren. Veel van de maatregelen zijn goed toepasbaar
in de akkerbouw en vollegrondsgroenteteelt. Het achterlaten
van gewasresten, het gebruik van groenbemesters
en het gebruik van vaste mest of compost kunnen de
koolstofvoorraad in de bodem verhogen. Hoewel deze
maatregelen goed inpasbaar zijn in de praktijk, is het
twijfelachtig of ze werkelijk een grote bijdrage kunnen
leveren aan de hoeveelheid vastgelegde koolstof.
Ten slotte is verlaging van de afbraak van organische stof
een maatregel om koolstof in de bodem vast te houden.
Vanuit landbouwkundig oogpunt botst dit principe met de
wens om voedingsstoffen vrij te maken uit de organische
stof. Beperking van de grondbewerking is een effectieve
maatregel om de afbraak te verlagen. In de Nederlandse
landbouw worden naar verhouding echter veel hakvruchten
en weinig granen geteeld. Dat maakt de mogelijkheden
voor minder intensieve grondbewerking wat kleiner.
Ook verzuring en vernatting verlagen de afbraak. Vooral
op veengronden is peilverhoging een belangrijke maatregel
om de afbraak tegen te gaan.
30 vragen en antwoorden over bodemvruchtbaarheid | Alterra | 117