30vragen en antwoorden

Mestverwerking is één van de mogelijkheden om de
druk op de mestmarkt te verlichten. Mestverwerking
zorgt voor een afvoer van stikstof en fosfaat uit de
Nederlandse landbouw, door export, verbranding of
afzet naar tuincentra. Tegelijkertijd neemt ook de
toepassing van mestbewerking toe. Het scheiden
van onbewerkte mest tot meerdere mestproducten
moet bijdragen aan een verhoging van de benutting
van voedingsstoffen.
Het doel van mestverwerking is het onttrekken van
voedingsstoffen, vooral fosfaat, aan de Nederlandse
landbouw. In 2010 is 18 miljoen kg fosfaat verwerkt.
Ongeveer de helft hiervan is verbranding van vooral
pluimveemest. Bijna een kwart wordt verwerkt tot substraat
voor de champignonteelt. Na de teelt van champignons
komt het op de markt als champost, waarvan dan
weer driekwart wordt geëxporteerd. Een ander kwart
wordt verwerkt tot mestkorrels voor de export. Kleinere
hoeveelheden worden verwerkt tot compost of slib. De
compost wordt ook vrijwel volledig geëxporteerd, terwijl
het slib in de landbouw wordt afgezet. Naast deze producten
zijn ook nog andere mest en mestproducten in het
buitenland afgezet. De totale mestexport bedroeg in 2010
ongeveer twee miljard kg met daarin bijna 26 miljoen kg
fosfaat. De afzet naar natuur, hobbybedrijven en particulieren
bedroeg ruim twee miljoen kg fosfaat.
Het is duidelijk dat met verbranding, export en afzet
buiten de landbouw ook organische stof verloren gaat voor
de landbouw. In strikte zin kan worden beargumenteerd
dat mestverwerking nadelig is voor de bodemvruchtbaarheid.
Echter, de mestverwerking heeft tot doel om de
ophoping van stikstof en fosfaat in de bodem te voorkomen.
De plaatsingsruimte voor fosfaat is voor meer dan
90 procent gevuld. Dus de ruimte voor afzet van fosfaat
terug naar de landbouw, met de daaraan gekoppelde
organische stof, is zeer beperkt.
Momenteel wordt ook veel energie gestopt in de ontwikkeling
en toepassing van bewerking van dierlijke mest.
Mestvergisting en mestscheiding, eventueel in combinatie
met verdere bewerking van de dunne fractie tot zogenaamde
mineralenconcentraten, vormen daarin een
belangrijk onderdeel. Na mestscheiding ontstaat een vaste
fractie met een hogere fosfaat-stikstof verhouding en
meer organische stof, en een vloeibare fractie met meer
anorganische stikstof en minder fosfaat. Dunne fracties
kunnen bijvoorbeeld via omgekeerde osmose verder
worden bewerkt tot mineralenconcentraten. De dunne
fractie en mineralenconcentraten bevatten veel water en
worden dus hoofdzakelijk in de omgeving van veehouderij
op gras, snijmaïs of ander akkerbouwland afgezet. De
dikke fractie leent zich beter voor transport en dus voor
afzet in de verder gelegen akkerbouwgebieden, of voor
export.
Mestscheiding leidt mogelijk tot een andere verdeling van
organische stof uit dierlijke mest over veehouderij en
akkerbouw. Dit is alleen het geval als in de gebieden met
een mestoverschot onbewerkte mest voor een belangrijk
deel wordt vervangen door de dunne fractie of een
mineralenconcentraat. Door de afvoer van de organische
stofrijke dikke fractie uit de veehouderij kunnen de
organische stofgehalten op het snijmaïsland op veehouderijbedrijven
nadelig worden beïnvloed. Het uiteindelijke
effect hangt af van de aanvoer uit andere bronnen zoals
gewasresten of groenbemesters.
Het effect van de aanvoer van de dikke fractie op organi-
sche stofgehalten van bouwland is onzeker. Het is nog niet
duidelijk of de dikke fractie beter wordt geaccepteerd dan
onbewerkte drijfmest tot nu toe. Bij een betere of gelijke
acceptatie dan onbewerkte dunne mest wordt met dikke
fractie wel duidelijk meer organische stof aangevoerd door
de veel hogere verhouding tussen organische stof en
fosfaat.
30 vragen en antwoorden over bodemvruchtbaarheid | Alterra | 105