30vragen en antwoorden

Het landgebruik en de grondsoort hebben een grote
invloed op de samenstelling van het bodemleven. In
de melkveehouderij, met grasland als de dominante
gebruiksvorm, is het bodemleven uitbundiger dan in
de akkerbouw, vollegrondsgroententeelt en bloembollenteelt.
De regelmatige verstoringen door
grondbewerking en verdichting spelen daarbij een
belangrijke rol. De ‘hoeveelheid’ bodemleven vertoont
een grote samenhang met het organische
stofgehalte in de bodem. Immers, de verse aanvoer
van organische stof is het voedsel voor het
bodemleven.
Potwormen en regenwormen komen naar verhouding
meer voor in de grasland op klei, löss en veen dan op
zand. Dit is voor een deel een grondsoort-effect, maar
ook het aandeel blijvend grasland speelt een rol. Onder
blijvend grasland komen meer regenwormen voor dan
onder grasland dat regelmatig gescheurd wordt of in een
rotatie met snijmaïs wordt geteeld. Regenwormen komen
in heidevelden en bossen nauwelijks voor. Waarschijnlijk
spelen de lage pH, de slechte voedselkwaliteit en het lage
kleigehalte van de bodem hierbij een rol.
De totale biomassa aan bacteriën is het hoogste in
grasland op klei en löss. De metingen van de hoeveelheid
schimmels worden nog niet zo lang uitgevoerd. Daarom
zijn de resultaten over schimmels nog niet compleet. De
hoogste aantallen aaltjes worden in grasland op veen
gevonden.
Bij halfnatuurlijke graslanden, heide en bos zijn hogere
aantallen mijten en springstaarten aanwezig dan in
landbouwgrond. Deze bodemorganismen zijn eveneens
gevoelig voor de verstoringen die het landbouwkundig
gebruik met zich meebrengt. De zuurgraad van de bodem
speelt ook een rol: bij een lage pH is hun voedsel, dat
vooral uit schimmels bestaat, talrijker.
Voor boeren en terreinbeheerders is het meten en beschrijven
van het bodemleven slechts een eerste stap.
Voor hen wordt het pas echt interessant als er streefwaarden
zijn en maatregelen om het bodemleven te sturen.
Daarom zijn zogenaamde Referenties voor Biologische
Bodemkwaliteit (RBB) opgesteld. De referenties beschrijven
hoe een gezonde bodem er uit kan zien, rekening
houdend met gebruik en grondsoort. Voor de landbouw
zijn referenties opgesteld voor melkveehouderij op zand,
klei, löss en veen, en voor akkerbouw op zand en klei. Ze
beschrijven niet alleen de hoeveelheden van de verschillende
bodemorganismen, maar ook de diversiteit.
Algemene maatregelen die het bodemleven bevorderen
zijn vooral gericht op het verbeteren van de organische
stofvoorziening, het beperken van grondbewerkingen, een
optimale zuurgraad, het voorkomen van verdichting of
andere structuurproblemen, het vermijden van het
gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en een goede
waterhuishouding.
Specifieke maatregelen, echt gericht op het sturen van de
verschillende typen bodemorganismen, zijn nog minder
goed uitgewerkt. Bacteriën gedijen bijvoorbeeld goed in
een stikstofrijke en niet al te zure omgeving. Het gebruik
van bladrijke groenbemesters helpt dan om de bacteriepopulatie,
in ieder geval tijdelijk, te verhogen. Schimmels
daarentegen profiteren meer van koolstofrijke gewasresten
en een lage pH. Als de bouwvoor weinig strooiselbewonende
regenwormen bevat, helpt de toediening van
strorijke stalmest.
30 vragen en antwoorden over bodemvruchtbaarheid | Alterra | 65