30vragen en antwoorden

Bodemvruchtbaarheid komt voor in verschillende
beleidskaders, wetten en verordeningen. De belangrijkste
is de meststoffenwet, maar ook de Wet
milieubeheer en de Wet gewasbeschermingsmiddelen
en biociden spelen een rol. Daarnaast hebben
peilbesluiten van waterschappen en provinciale
erosieverordeningen invloed op de bodemvruchtbaarheid.
De Europese bodemstrategie benoemt wel
concrete bedreigingen voor de bodemvruchtbaarheid,
maar deze leiden momenteel nog niet tot
nieuwe normen.
De overheid streeft naar een duurzaam gebruik van de
bodem. De Beleidsbrief bodem uit 2003 stelt dat de
gebruiker van de bodem het recht heeft de bodem te
benutten maar ook de plicht heeft zorgvuldig met de
bodem om te gaan en met belangen van derden. De
bodem moet nu zo worden gebruikt dat ook volgende
generaties de bodem kunnen gebruiken voor landbouw,
natuur, drinkwaterwinning en woningbouw. Dit is vooral
uitgewerkt in regels voor preventie en sanering van
bodemverontreiniging en via het mestbeleid.
De Meststoffenwet regelt met het systeem van gebruiksnormen
de aanvoer van stikstof en fosfaat naar de bodem.
De wet heeft dus een directe invloed op bodemvoorraden
van stikstof en fosfaat. De regels die specifiek betrekking
hebben op de maximale aanvoer uit dierlijke mest beïnvloeden
ook de aanvoer van andere voedingstoffen en
organische stof. Daarnaast kunnen de regels over het
tijdstip van mesttoediening invloed hebben op de bodemstructuur.
Deze zijn vastgelegd in het Besluit gebruik
meststoffen, onder de wet bodembescherming. Dat kan
positief uitwerken op de bodemstructuur omdat toediening
in het doorgaans nattere najaar wordt voorkomen. Maar
het kan net zo goed andersom uitpakken. De druk van
volle mestopslagen in het voorjaar kan ertoe leiden dat
mest wordt toegediend zonder rekening te houden met de
bodemomstandigheden. Ook voor bouwland op kleigrond
is toediening in het voorjaar risicovoller voor de bodemstructuur.
Naast dierlijke mest worden ook producten als
compost en zuiveringsslib als organische stof bron
gebruikt. Als ze goedgekeurd zijn als meststof, valt het
gebruik ook onder de regels van de gebruiksnormen.
Daarnaast zijn de gehalten aan zware metalen bepalend
voor de hoeveelheid die toegediend mag worden aan
landbouwgrond.
Via de peilbesluiten hebben de waterschappen invloed op
de afbraak van organische stof. Dit speelt vooral in de
veenweidegebieden waar de bodem zeer grote hoeveelheden
organische stof bevat.
In de veenkoloniën is in 2001 beleid ingevoerd om winderosie
te beperken. Boeren waren verplicht om een
groenbemester te telen, een ruw oppervlak te creëren, of
de bodem te bedekken met cellulose, stro of compost. In
2003 is de verplichting weer ingetrokken door deregulatie
en problemen met de handhaafbaarheid. In Limburg gelden
verordeningen van de productschappen voor akkerbouw en
tuinbouw om watererosie tegen te gaan. De maatregelen
zijn een randvoorwaarde voor het ontvangen van directe
betalingen vanuit het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid
van de Europese Unie.
De Wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden regelt de
toelating, het op de markt brengen en het gebruik van
gewasbeschermingsmiddelen en biociden. Deze middelen
grijpen direct in op de bovengrondse of ondergrondse
biodiversiteit.
30 vragen en antwoorden over bodemvruchtbaarheid | Alterra | 97