30vragen en antwoorden

Energieproductie uit biomassa is één van de
mogelijkheden om het gebruik van fossiele brandstoffen
te verlagen. De toepassing van biomassa
als brandstof wordt al langere tijd door nationale
en Europese overheden gestimuleerd. Energie uit
biomassa moet bijdragen aan een lagere uitstoot
van broeikasgassen en minder afhankelijkheid van
fossiele brandstoffen.
Energie uit biomassa is niet per definitie duurzaam.
Productie van energiegewassen legt beslag op land en
bovendien concurreert energieproductie met voedselproductie.
Deze problemen spelen vooral op mondiale
schaal, maar ook op de kleine schaal van Nederland
speelt de vraag wat het effect is van de onttrekking van
organische reststromen op de bodemvruchtbaarheid.
De biomassaketens zijn zeer divers. De bronnen bestaan
uit geteelde gewassen en primaire en secundaire bijproducten.
Specifiek geteelde biomassa kunnen eenjarige
akkerbouwgewassen zijn zoals hennep, suikerbiet,
koolzaad en granen. Maar ook meerjarige teelten van
grasachtigen, zoals Miscanthus, of houtachtigen zoals
populier en wilg. De primaire bijproducten ontstaan dicht
bij de teelt, zoals stro of bietenloof. Maar ook bermgras,
tuinafval en snoeihout horen hierbij. Secundaire bijproducten
ontstaan later in de productieketen. Het omvat
de reststromen uit voedingsmiddelenindustrie, doorgedraaide
producten van veilingen of GFT-afval.
Het gebruik van biomassa van specifiek geteelde
gewassen en van primaire bijproducten hebben naar
verwachting de grootste invloed op bodemvruchtbaarheid.
Een gesloten koolstofkringloop lijkt daarbij de sleutelfactor
te zijn. In principe is de teelt van gewassen voor voedsel
of energie niet wezenlijk anders. Echter indien eenjarige
akkerbouwteelten worden vervangen door meerjarige
teelten van grassen en houtachtige gewassen, heeft dat
positieve gevolgen voor de opbouw van organische stof in
de bodem. De organische stofaanvoer naar de bodem
neemt toe in de volgorde mais, granen met stroafvoer,
granen zonder stroafvoer, meerjarig gras en meerjarig
hout.
Een risico op verschraling van de bodem ontstaat bij een
toename van het gebruik van primaire bijproducten uit de
landbouw. Als gewasresten als stro of bietenloof worden
afgevoerd zonder compensatie, komt de organische
stofvoorziening van de bodem in de knel. Compensatie
kan plaatsvinden met dierlijke mest, extra teelt van
groenbemesters of de aanvoer van compost.
Het uiteindelijke effect hangt ook af van de mate waarin
de organische stof wordt afgebroken tijdens de verwerking.
Bij verbranding verdwijnt in ieder geval alle
organische stof. Echter, bij vergisting wordt vooral de snel
afbreekbare fractie van de organische stof omgezet naar
methaan en koolstofdioxide. De langzaam afbreekbare
fractie blijft achter in het digestaat. Als het digestaat weer
teruggebracht wordt naar de landbouw, is in ieder geval
de opbouw van stabiele organische stof minder in gevaar.
Echter, er zijn aanwijzingen dat verse organische stof het
ziektewerendheid vermogen van een bodem ondersteunt.
In dat geval gaat ook de afvoer van snel afbreekbare
organische stof ten koste van de bodemkwaliteit.
30 vragen en antwoorden over bodemvruchtbaarheid | Alterra | 109